Dùng lõi tiền chữa trĩ ngoại

Hỏi:

Từ sau khi sinh cháu đầu lòng, tôi bắt đầu bị mắc trĩ ngoại. Tôi đã đi khám và chữa trị ở nhiều nơi, dùng cả tân dược và đông dược, nhưng bệnh không khỏi. Gần đây có người mách, dùng dây lõi tiền nấu nước xông có thể chữa khỏi. Nhưng tôi ra các cửa hàng bán thuốc Đông y ở Hà Nội đều không thấy bán. Vì vậy, mong "Thuốc vườn nhà" thông tin cho biết, dây lõi tiền có chữa khỏi được trĩ hay không? Cây có hình dạng thế nào và thường mọc ở đâu?

Nguyễn Thị Thu Nga, Hà Nội

Đáp:

Dây lõi tiền còn có tên là "dây mối", "phấn cơ đốc", "đại cung đằng", "xạ chen" (dân tộc Tày), ... tên khoa học là Stephania longa Lour., thuộc họ Tiết dê (Menispermaceae).

Dây lõi tiền vốn mọc hoang khắp mọi nơi, ở đồng bằng cũng như miền núi. Thời trước, ngay trên các bãi hoang, bờ rào, bụi tre, ... ở Hà Nội và quanh Hà Nội cũng thấy mọc rất nhiều.

Trước kia, tại các gánh lá của các bà lang người Đại Yên (Hà Nội) thường xuyên có bán loại cây này. Cùng với quá trình đô thị hóa, những gánh hàng lá ở các chợ dần dần biến mất và hiện tại vị thuốc Nam này cũng ít khi thấy bán ở các cửa hàng Đông - Nam dược trên phố Lãn Ông, cũng như các khu vực khác ở Hà Nội.

Do đó muốn có để sử dụng, chỉ còn cách tự đi khai thác hoặc nhờ người quen hay họ hàng ở các vùng quê còn chưa đô thị hóa kiếm giúp.

Dây lõi tiền là một loại dây leo, thường mọc cuốn vào những cây to lớn hơn. Thân mềm, không có lông, trên mặt có những vạch chạy dọc. Lá mỏng, mềm, hình 3 cạnh tròn, dài khoảng 3-9cm, rộng 2-6cm, mặt trên màu xanh lục, mặt dưới màu nhạt hơn, hay như có phấn. Cuống lá phía dưới gốc màu cũng nhạt hơn, hay như có phấn. Cuống lá dài khoảng 3-5cm, đính vào khoảng 1/4 phiến lá. Từ cuống tỏa ra 10 gân chính, nổi ở mặt dưới lá. Cụm hoa hình tán. Cuống cụm hoa dài 1,5-3cm, mang 3-8 hoa nhỏ. Hoa có cuống, rất ngắn. Quả hạch, khi chín có màu đỏ tươi, dài độ 6mm, rộng 4-5mm. Hạt hình móng ngựa dài. Ra hoa mùa hạ, mùa thu. Để sử dụng làm thuốc, có thể dùng dây và lá, hái quanh năm, hay phơi khô để dành, dùng dần.

Dây lõi tiền là một vị thuốc được sử dụng từ xưa trong dân gian.

Theo Đông y: Lõi tiền có vị đắng, tính mát. Có tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, tiêu thũng. Thường được dùng để chữa các triệu chứng tiểu tiện khó khăn (đái dắt, đái buốt), phù nề, có nơi còn dùng để chữa sốt, chữa ho, trĩ, rắn cắn, ...

Liều dùng hằng ngày 30g cây tươi, sắc lấy nước đặc uống trong ngày; hoặc cũng có thể dùng cây phơi khô với liều 6-12g. Dùng ngoài không kể liều lượng.

Theo chúng tôi biết, từ xưa trong dân gian đã lưu truyền kinh nghiệm dùng lõi tiền chữa các chứng bệnh mà Đông y cho rằng thuộc phạm vi "khí hư hạ hãm" như sa dạ dày, thoát vị, lòi rom (trĩ ngoại), phụ nữ sa tử cung, ...

Cách sử dụng chữa trĩ ngoại cụ thể như sau: Dùng dây hoặc rễ lõi tiền (dân gian cho rằng rễ tác dụng tốt hơn) nấu nước xông, ngày 1-2 lần.

Bạn có thể ra cửa hàng thiết bị y tế mua loại bô tráng men (có thể đun nấu được), cho ba nắm thuốc vào, đổ ngập nước, đun sôi rồi đem xông nhân lúc thuốc còn nóng và đang bốc hơi.

Kinh nghiệm thực tế cho thấy, trường hợp bệnh mới phát, chỉ cần xông 2-3 ngày là khỏi. Tuy nhiên, bệnh của bạn đã lâu ngày, chưa thể khẳng định có tác dụng hay không.

Ngoài ra, dây lõi tiền chủ yếu được sử dụng chữa một số chứng bệnh như sau:

    (1) Chữa đái dắt, đái buốt: Dùng dây lõi tiền 15g khô (hoặc 30g tươi), hay dùng rễ lõi tiền 10g khô (hoặc 20g tươi); sắc nước uống thay trà trong ngày.

    (2) Thuốc thông tiểu, trừ thấp: Dùng dây lõi tiền 10g khô (hoặc 20g tươi), mã đề 6-10g, đậu đen 10g, mộc thông 6g; sắc lấy nước đặc, chia nhiều lần uống trong ngày. Dùng chữa các triệu chứng tiểu tiện khó khăn, đái buốt, phù, chân tay sưng nhức, đau ở khớp xương.

    (3) Đau xương khớp do phong tê thấp: Dùng dây lõi tiền 10g khô (hoặc 20g tươi), hạt ý dĩ 10g, cốt khí củ 10g; sắc lấy nước, chia nhiều lần uống trong ngày.

    (4) Chữa mụn nhọt hay tái phát: Dùng dây lõi tiền 12g, có thể thêm đương quy 8g, cành lá ngải cứu 8g; sắc nước uống thay nước trong ngày.

Lương y HUYÊN THẢO