Từ bao nhiêu tuổi có thể dùng nhung hươu?

Hỏi:

Đề nghị "Thuốc vườn nhà" vui lòng cho biết: (1) Khai thác, bảo quản và sử dụng nhung hươu như thế nào cho tốt. (2) Từ bao nhiêu tuổi trở lên thì được sử dụng nhung hươu?

Lường Văn Phán, Thanh Hóa

Đáp:

Chất lượng của nhung hươu trước phụ thuộc vào chủng loại và cách chế biến.

• Chủng loại:

    (1) Huyết nhung: Là loại nhung quý nhất, được cắt khi sừng non chuẩn bị phân nhánh ở những con hươi từ 3 tuổi. Thân nhung ngắn, mềm, mọng máu, chưa phân nhánh, da hồng, đầu tù, lông rất mịn và thưa.

    (2) Nhung yên ngựa: Là loại sừng non bắt đầu phân nhánh, nhưng nhánh còn ngắn, chỗ phân nhánh bên dài bên ngắn, trông giống chiếc yên ngựa. Loại này cũng rất tốt, vì nhung đã phát triển đầy đủ mà chưa thành sừng. Nếu để quá ít nữa, một phần đã thành sừng sẽ giảm giá trị.

    (3) Nhung chìa vôi: Tuy cũng có thể coi là một loại huyết nhung, nhưng khai thác ở hươu dưới 3 tuổi. Nhung nhỏ, khi đã phơi hoặc sấy khô chỉ nặng 40-50g, chất lượng thấp chỉ ngang nhung hoẵng.

    (4) Nhung gác sào: Là nhung già, sừng đã phân nhánh, lông cứng và dày, đầu bè ra, chất lượng không bằng 3 loại trên.

• Cách chế biến: Nhung cắt được cần chế biến ngay, vì có nhiều máu và chất thịt, để lâu có thể bị thối. Chế biến không cẩn thận như sấy quá nóng, nhung bị nứt ra, máu nhung tiết ra hết cũng kém giá trị. Nhung thường được chế và bảo quản theo 2 cách:

    (1) Đem cặp nhung ngâm vào rượu một đêm, phải để chỗ cắt lên phía trên để chất nhung không tan hết vào rượu. Hôm sau, rang cát cho nóng vừa, để vào một cái ống ở giữa để cặp nhung vẫn để chỗ cắt lên phía trên. Khi cát nguội, đổ ra thay cát mới rang vào. Mỗi lần thay cát, lại nhúng nhung vào rượu, cho rượu thấm vào. Cứ làm như vậy cho đến khi nhung khô. Cất vào hộp có nắp kín, trong có gạo rang hay vôi chưa tôi, để giữ cho khô ráo.

    (2) Tẩm rượu vào nhung rồi sấy khô, sau đó lại tẩm rượu và sấy khô lần nữa. Làm như vậy nhiều lần đến khi nhung khô kiệt là được. Nếu làm không cẩn thận nhung có thể bị nứt, máu chảy ra mất, kém giá trị. Thông thường công việc chế biến nhung hươu mất khoảng 2-3 ngày. Một cặp huyết nhung nặng 800g, khi khô chỉ còn chừng 250g.

Trước khi sử dụng còn cần bỏ hết lông. Nung một cái dùi sắt hay miếng sắt cho đỏ, lăn xung quanh nhung cho cháy hết lông.

• Cách sử dụng:

Nhung hươu sau khi chế biến có thể thái lát, tán thành bột mịn uống, hoặc ngâm rượu uống. Lộc nhung có tác dụng nhanh và mạnh, vì vậy mỗi lần chỉ nên sử dụng 1-2g. Nói chung, nên bắt đầu từ liều thấp, sau đó tăng dần, không nên sử dụng ngay liều lớn, để tránh bị "động phong", choáng đầu hoa mắt, chảy máu mũi, ...

• Trẻ nhỏ cũng có thể sử dụng:

Không ít người thường cho rằng, nhung hươu là loại thuốc chỉ dành cho người đã lớn tuổi. Quan niệm như vậy thật ra không hoàn toàn chính xác.

• Theo Đông y: Nhung hươu có tác dụng bổ nguyên dương, bổ tinh huyết, ích tinh tủy, cường cân cốt. Chủ trị các chứng suy nhược nặng, người gầy còm, tinh thần uể oải, hoa mắt chóng mặt, mắt mờ, tai nghễnh ngãng, lưng gối đau mỏi, nam giới liệt dương, hoạt tinh, nữ giới tử cung hư lãnh không có con, băng lậu, đới hạ, ... Như vậy, những người nguyên dương và tinh huyết hư tổn đều có thể sử dụng.

Việc kiêng kỵ cần căn cứ vào chứng trạng cụ thể ở từng người, chứ không phải chỉ đến tuổi nhất định mới được sử dụng. Theo Đông y, nhung hươu là loại thuốc "thuần dương", nên những người "âm hư hỏa vượng" không nên dùng độc vị lộc nhung (cần phối hợp với các vị thuốc khác). Trường hợp bị ngoại cảm nhiệt bệnh cũng cần kiêng kỵ.

• Trong một số trường hợp nhất định cũng có thể sử dụng cả với trẻ nhỏ. Thí dụ, với trẻ chậm phát triển, xương cốt yếu mềm, chậm biết đi, từ xưa y gia thường sử dụng bài thuốc sau đây để chữa:

Bài thuốc chữa trẻ nhỏ chậm lớn: Lộc nhung 5g, thục địa hoàng 25g, sơn dược 30g, ngô thù nhục 15g, ngưu tất 10g, mật ong lượng thích hợp; tất cả các vị thuốc tán thành bột mịn, luyện với mật ong làm thành viên bằng hạt đậu xanh; ngày uống 2 lần, mỗi lần 5g.

Bài thuốc này chỉ giới thiệu để ông tham khảo. Nếu muốn sử dụng cần được sự hướng dẫn cụ thể của thầy thuốc Đông y.

Lương y HƯ ĐAN