Lá nhót chữa viêm khí quản mạn tính

Hỏi:

Tôi bị viêm khí quản đã lâu. Có người nói có thể dùng lá nhót sao vàng hạ thổ sắc nước uống để chữa. Rất mong "Thuốc vườn nhà" cho biết rõ hơn về tác dụng chữa bệnh của cây nhót, lá nhót có thể sử dụng để chữa viêm khí quản hay không? Cách sử dụng cụ thể như thế nào?

Nguyễn Văn Tuấn, Thái Bình

Đáp:

Cây nhót

Cây nhót còn có tên là "cây lót" (miền Trung), "co lót" (dân tộc Thái); trong Đông y gọi là "hồ đồi tử", còn gọi là "bồ đồi tử", "lô đô tử", "dã tỳ bà", "thanh minh tử" ... tên khoa học là Elaeagnus latifoila L.

Ngoài tác dụng dùng quả để ăn, toàn bộ các bộ phận của cây nhót đều có thể sử dụng làm thuốc.

Theo Đông y:

    - Quả nhót có vị chua, chát; tính bình. Có tác dụng thu liễm, chỉ huyết (chống chảy máu), chỉ khái bình suyễn. Dùng chữa rối loạn tiêu hóa, kiết lỵ, ho suyễn, băng huyết, sán khí, trĩ lở loét, ...

    - Rễ cây nhót (thường đào vào tháng 9-10, phơi khô dùng dần) có vị chua; tính bình. Có tác dụng chỉ khái (chống ho), chỉ huyết (cầm máu), trừ phong, lợi thấp, tiêu tích trệ, lợi yết hầu. Dùng chữa các chứng bệnh ho suyễn, thổ huyết, khạc ra máu, đại tiện ra máu, kinh nguyệt quá nhiều, phong thấp khớp xương đau nhức, hoàng đản, tả lị, trẻ nhỏ cam tích, yết hầu sưng đau, ...

    - Lá nhót có vị chua; tính bình. Dùng chữa các chứng ho, hen, ho ra máu, khó thở, ung nhọt, ... Đặc biệt, theo sách "Bản thảo cương mục" của nhà dược học Lý Thời Trân: Dùng lá nhót chữa ho suyễn, ngay cả đối với người bị rất nặng cũng có kết quả. Sách đã đề cập tới trường hợp một người mắc bệnh đã 30 năm, uống lá nhót bỗng nhiên khỏi bệnh. Người bị nặng, uống thuốc một thời gian, ở ngực sẽ thấy nổi mày đay, ngứa ngáy, phải gãi. Người thể tạng suy yếu quá thì cần thêm cùng một lượng nhân sâm vào uống (gọi là "thanh phế thang").

Xin giới thiệu một số bài thuốc chữa bệnh đường hô hấp có sử dụng cây nhót:

    (1) Chữa các chứng ho: Lá nhót tươi 30g, sắc với nước, thêm chút đường vào uống trong ngày (Tuyền Châu bản thảo).

    (2) Chữa ho ra máu do lao phổi: Lá nhót tươi 24g, đường 15g; dùng nước sôi hãm như hãm trà; ngày uống 2 lần, sau bữa ăn (Mân Đông bản thảo).

    (3) Chữa hen phế quản; Chữa viêm khí quản mạn tính: Lá nhót, tỳ bà diệp - mỗi thứ 15g; sắc nước uống; hoặc dùng lá nhót sao vàng tán mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 5-6g, có thể trộn thêm chút đường hoặc mật ong, chiêu thuốc bằng nước sôi (Triết Giang dân gian thường dụng thảo dược).

    (4) Chữa hen suyễn:

        - Dùng lá nhót sao vàng, tán mịn; ngày uống 2 lần vào sáng sớm và buổi tối, mỗi lần 4g, dùng nước cơm nóng chiêu thuốc; liên tục trong 15 ngày (một liệu trình); trường hợp cần thiết có thể phải điều trị nhiều liệu trình.

        - Dùng lá nhót tươi 1 lạng; sắc nước, chia 3 lần uống trong ngày, liên tục trong 10-15 ngày (Trung dược đại từ điển).

    (5) Chữa hen suyễn khạc nhổ ra máu: Lá nhót khô 30g (tươi 50-60g), lá bồng bồng tươi 5 lá (lau sạch lông, thái nhỏ); tất cả đem sắc nước uống (Trồng hái và dùng cây thuốc).

    (6) Chữa tất cả các chứng phế suyễn kịch liệt: Lá nhót sao vàng, tán mịn; mỗi lần uống 8g, chiêu bằng nước cơm (Trung tạng kinh).

    (7) Chữa thổ huyết, đau họng khó nuốt: Rễ cây nhót 30g sắc với nước uống (Trồng hái và dùng cây thuốc).

    (8) Chữa hen phế quản do phong hàn (nhiễm gió lạnh): Rễ cây nhót 30g, đường đỏ 15g; sắc nước uống sau bữa ăn cơm (Mân Đông bản thảo).

Lương y Hư Đan