Toàn bộ cây mua đều là thuốc

Hỏi:

"Thuốc vườn nhà" đã giới thiệu về tác dụng chữa bệnh của cây sim. Gần nơi tôi ở, còn thấy có cây mua, thường hay mọc xen với cây sim. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" thông tin cho biết, cây mua có thể dùng làm thuốc chữa bệnh được không? Chữa những bệnh gì? Cách dùng như thế nào?

Doãn Thị Hoa, Phú Bình, Thái Nguyên

Đáp:

Cây mua

Ở nước ta, có rất nhiều loài mua mọc hoang, nhưng thông dụng nhất là loài cây bụi, hay mọc xen kẽ với cây sim, trên đồi núi, ven đường, bờ ruộng, ...

Cây còn có tên là "mua bà", "co nát cắm" (dân tộc Thái), "may nát" (dân tộc Tày), "dã mẫu đơn", "trư mẫu thảo", "sơn thạch lựu", "địa như", ... Tên khoa học là Melastoma candidum D. Don; thuộc họ Mua (Melastomaceae).

Mua là loại cây bụi, cao khoảng 1m, thân, cành và lá có lông nhám màu nâu, mọc dày sần sùi; lá mọc đối, phiến lá hình bầu dục, mặt trên ráp, mặt dưới nhiều lông mềm; có 5-7 gân nổi rõ, mép nguyên. Hoa to có phấn, màu hồng tím, thường mọc 2-3 đóa ở đầu cành. Quả hình trứng, có lông.

Toàn bộ phần nằm trên mặt đất và rễ của cây mua, đều có thể sử dụng làm thuốc.

Theo Đông y:

    - Thân, cành và lá mua: Có vị chua, chát; tính mát. Có tác dụng hoạt huyết tiêu thũng (làm tan máu ứ, hóa tích trệ, tiêu sưng); trừ phong thấp; thanh nhiệt giải độc, cầm máu, cầm ỉa chảy và đi lỵ. Để làm thuốc có thể thu hái quanh năm.

    - Quả mua: Có vị nhạt, tính bình; dùng chữa tử cung xuất huyết, phụ nữ thiếu sữa khi nuôi con. Mùa Thu quả chín, có thể hái về dùng.

    - Rễ mua: Có vị chát, tính bình. Có tác dụng kiện Tỳ chỉ tả, chỉ huyết hóa ứ. Dùng chữa chứng tiêu hóa kém, đau dạ dày, tả lỵ, tiện huyết, nục huyết, kinh nguyệt quá nhiều, phong thấp, chấn thương tụ máu đau nhức, ... Rễ thường thu hái vào mùa Thu; đào về, thái nhỏ, phơi khô. Liều dùng 15-30g sắc với nước hoặc ngâm rượu uống.

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số cách xử dụng cụ thể:

    (1) Chữa bị thương ứ máu và sưng tấy: Lá mua tươi giã nát, chế thêm chút giấm, chưng nóng, đắp vào chỗ bị thương.

    (2) Chữa đầu gối sưng đau: Dùng cành lá mua 25g, dây kim ngân 12g; sắc với nước, chia 2 làn uống trong ngày.

    (3) Chữa nhọt ở vành tai hoặc ống tai ngoài (nhĩ ung): Lá mua tươi 30g, tai lợn một cái; sắc nước uống.

    (4) Phụ nữ nuôi con bị tắc sữa: Lá mua tươi 30-50g, thịt lợn nạc 100-150g; hầm lên ăn.

    (5) Chữa trúng độc sắn: Dùng cành lá hoặc rễ mua tươi 60-100g; sắc nước uống (Nam phương chủ yếu hữu độc thực vật).

    (6) Tử cung xuất huyết: Quả mua 20g, sao đen, sắc với nước uống.

    (7) Thiếu sữa: Quả mua 20g (có thể thêm xuyên sơn giáp 9g, thông thảo 6g), chân giò lợn 1 cái; hầm chín, chia ra ăn trong ngày.

    (8) Kinh nguyệt ra máu quá nhiều: Rễ mua khô 30-50g, sắc với nước, chia 2 phần uống trong ngày.

    (9) Phong thấp, khớp xương sưng đau: Rễ mua khô 50g, hạ khô thảo 15g, rượu 50ml; sắc kỹ với nước, chia 2 lần uống trong ngày.

    (10) Lỵ trực khuẩn, viêm ruột cấp: Rễ mua khô 60-120g, nước 500ml; sắc kỹ tới khi còn khoảng 100ml, uống hết một lần hoặc chia thành 2 phần uống trong ngày.

Lương y HUYÊN THẢO