Cách sử dụng cây thạch đen để chữa bệnh tiểu đường

Hỏi:

Tôi nghe một số người nói, cây thạch đen (dùng để chế thạch đen) có thể sử dụng để chữa bệnh tiểu đường. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng hay không? Cây thạch đen có đặc điểm như thế nào? Cách sử dụng để chữa tiểu đường? Cây còn có những tác dụng gì khác?

T.V.T, Hiệp Đức, Quảng Nam

Đáp:

Cây thạch đen

Cây thạch đen còn có tên là cây "sương sáo", "xương sáo", "lương phấn thảo", "tiên nhân thảo", "tiên thảo", "tiên nhân đông", ... Tên khoa học Mesona chinensis Benth., thuộc họ Hoa môi Lamiaceae (Labiatae).

Cây thạch đen là loại cây thảo nhỏ, cao 20-60cm. Sống hằng năm. Thân  ít phân nhánh. Lá nguyên, mọc đối; lá dài 2-4cm, rộng 1-1,5cm, thuôn dài, nhọn ở chóp, mép lá có răng cưa, hai mặt lá đều có lông. Cuống dài 0,8-2cm. Cụm hoa ở ngọn. Hoa màu hồng nhạt. Quả nhỏ hình trứng.

Cây mọc hoang dại khắp ở nước ta; cũng được trồng ở nhiều nơi, nhất là ở các tỉnh miền Nam, để thu hái làm thuốc và nấu thành thạch đen để ăn cho mát. Khi dùng làm thuốc, người ta thu hái toàn cây, trừ bỏ rễ. Mùa thu hoạch gần như quanh năm, nhưng chủ yếu là vào mùa mưa.

Cách chế biến thạch đen: Thân lá sương sáo xay thành bột, thêm nước vào nấu kỹ, lọc lấy nước. Thêm ít bột sắn hay bột gạo vào, nấu cho sôi lại. Để nguội sẽ được một thứ keo đặc, mềm và giòn, thường gọi là "thạch đen". Để cho thạch chóng đông, có khi người nấu còn thêm một ít nước tro (cacbonat kali) hay hàn the (borax) vào. Khi ăn người ta thái thành những miếng nhỏ, cho vào nước đường và thường nhỏ thêm chút nước thơm.

Trong dân gian, cây thạch đen đã được sử dụng làm thuốc từ lâu đời. Tính năng và tác dụng làm thuốc của cây thạch đen được ghi chép sớm nhất trong sách "Bản thảo cương mục thập di".

Theo Đông y: Thạch đen có vị ngọt, nhạt, tính mát. Có tác dụng thanh nhiệt giải thử. Dùng chữa cảm mạo do nắng nóng; cao huyết áp; đau cơ và xương khớp; viêm thận cấp và đái tháo đường.

Trong một số sách thuốc, "Thuốc vườn nhà" thấy có ghi lại một cách sử dụng cây thạch đen để chữa bệnh tiểu đường như sau:

    (1) Cách thứ nhất: Dùng toàn cây thạch đen 30-60g, sắc nước uống thay nước trong ngày.

    (2) Cách thứ hai: Dùng cây thạch đen 30g, biển súc (rau đắng) 30g, rung rúc 45g; đun sôi lấy nước uống trong ngày.

Lương y HƯ ĐAN