Dùng khoai sọ làm thuốc giảm đau

Hỏi:

Gần đây tôi nghe một số người nói, khoai sọ chữa đau nhức xương khớp rất hay. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng hay không? Nếu đúng, mong được hướng dẫn giúp cách làm cụ thể.

Nguyễn Thị Là, Tuyên Quang

Đáp:

Khoai sọ còn gọi là "khoai môn", "mak phữa" (dân tộc Thái), "mak phước" (dân tộc Tày). Trong các sách thuốc của Đông y, khoai sọ thường gọi là "dụ nãi", "dụ đầu", "dụ căn", "tử dụ", ... tên khoa học là Colocasia antiquorum Schott., (Colocasia esculenta (L.) Schott., thuộc họ Ráy (Araceae).

Khoai sọ mọc dại và được trồng ở khắp nơi để lấy củ ăn. Củ khoai sọ mọc dại thường có màu tím, ăn thì phá khí, không bổ. Củ khoai sọ trồng thường có bột màu trắng dính, có vị ngọt hơi the, trơn nhớt. Khoai sọ trồng ở nước ta bao gồm nhiều giống; như giống "mống hương", cây nhỏ, thường trồng ở đồng màu, ruột củ màu phớt vàng hay hồng, ăn ngon; giống "mống riềng", năng suất cao nhưng ăn ngứa; giống "khoai đốm", cây cao, có thể trồng trên cạn hay dưới nước, củ ăn rất ngứa. Nói chung, khoai sọ trồng ở ruộng không thoát nước thường ngứa.

Khoai sọ là một loại thức ăn dân dã, rẻ tiền, nên nói chung ít được coi trọng và nhiều người không biết là, tất cả các bộ phận của cây khoai sọ, đều có thể sử dụng làm thuốc.

Theo Đông y:

    - Củ khoai sọ (dụ đầu): Có tính bình, vị cay ngọt (tân cam); vào 3 kinh Tỳ, Vị và Đại tràng. Có tác dụng tán khối kết, tiêu u hạch ở cổ (tiêu lịch tán kết), khai vị, thông tràng (nhuận tràng, thông đại tiện). Thường dùng chữa các loại thũng độc sưng đau, khối kết (u, hạch), bỏng lửa, viêm khớp, viêm thận, sưng hạch bạch huyết , ...

    - Lá khoai sọ (dụ diệp): Có vị cay, tính mát. Có tác dụng chỉ tả (chữa tiêu chảy), liễm hãn (cầm mồ hôi), tiêu thũng độc. Có thể sử dụng chữa tiết tả, tự hãn (hay vã mồ hôi khi hoạt động), đạo hãn (mồ hôi trộm, ra nhiều mồ hôi khi ngủ), ung nhọt, thũng độc, ...

    - Cuống lá - dọc khoai sọ (dụ ngạnh): Tính vị giống như lá. Có tác dụng lợi thủy, hòa tỳ (điều hòa chức năng tiêu hóa), tiêu thũng. Có thể sử dụng chữa tiêu chảy, kiết lỵ, thũng độc, ...

    - Hoa khoai sọ (dụ đầu hoa): Có vị the, tính bình, có độc. Có thể sử dụng chữa vị thống (đau dạ dày), thổ huyết, sa tử cung, trĩ sang (trĩ lở loét), thoát giang (sa trực tràng), ...

Trở lại vấn đề dùng khoai sọ chữa đau xương khớp.

Khoảng 20 năm trước, chúng tôi có biên dịch một số tài liệu về tác dụng chữa bệnh của khoai sọ, giới thiệu trên báo và tạp chí. Trong đó, có đề cập tới cách dùng khoai sọ để chữa đau xương khớp và giảm đau do viêm, ap-xe, ... nội dung như sau:

    • Chữa khớp xương đau nhức, giảm đau: Khoai sọ, gừng  - lượng bằng nhau; khoai sọ gọt vỏ thái nhỏ, giã nhuyễn; gừng giã nát vắt lấy nước cốt, trộn đều; thêm chút bột mì, trộn thành bột nhuyễn; cắt một miếng gạc (hoặc ni lông) có diện tích bằng chỗ bị đau, phết cao thuốc lên dầy chừng 2 phân, dán lên chỗ bị bệnh; dùng băng cố định lại; ngày thay thuốc 1 lần. Nếu là mùa đông, nên kết hợp chườm nóng, hiệu quả càng tốt. Ngoài tác dụng chữa đau xương khớp, còn có tác dụng giảm đau do viêm ở bên trong cơ thể (Thực vật dược dụng chỉ nam, Tri thức xuất bản xã, Bắc Kinh, 1991).

    • Qua thông tin phản hồi, chúng tôi được biết, những năm qua, nhiều người đã áp dụng bài thuốc này chữa khớp xương đau nhức xương khớp do phong thấp, do chấn thương và giảm đau do viêm, như viêm ruột, viêm màng bụng cục bộ, ... có kết quả tốt; có một trường hợp còn dùng giảm đau do ung thư cũng thấy có hiệu quả giảm đau nhất định. 

    • Qua sự trao đổi với những người đã áp dụng, trước mắt chúng tôi rút ra được một số kinh nghiệm thực tế, khi sử dụng cần lưu ý như sau:

        - Thứ nhất, "cao khoai sọ gừng" chế xong, phải dùng ngay trong ngày, mới có tác dụng.

        - Thứ hai, dùng củ con, có tác dụng mạnh hơn củ cái.

        - Thứ ba, đối với người dễ bị dị ứng khoai sọ, thì trước khi gọt vỏ, không rửa khoai sọ bằng nước lã, mà chỉ dùng khăn hoặc giấy lau sạch đất cát. Trường hợp bị dị ứng viêm tấy, thì giã gừng sống, vắt lấy nước bôi nhẹ vào có thể khỏi.

        - Thứ tư, tỷ lệ khoai sọ/gừng có thể thay đổi, tùy theo thời tiết và cơ địa từng người. Cụ thể, mùa hè, người tạng nhiệt, đau nhức do nhiệt thì tăng thêm khoai sọ, giảm bớt gừng; thí dụ, dùng 3 hay 4 phần khoai sọ và 1 phần gừng. Ngược lại, mùa đông, người tạng hàn, đau do lạnh, thì tăng gừng lên; ví dụ 1 phần khoai sọ 2 hoặc 3 phần gừng, ...

Lương y HUYÊN THẢO