Dùng cây tầm xoọng chữa đau nhức

Hỏi:

Tôi ngoài 40 tuổi, sức khỏe nói chung tốt, chỉ nỗi là mùa lạnh thường hay bị đau nhức khớp xương. Có người nói, dùng cây tầm xoọng sắc nước uống có thể chữa khỏi. Mong được "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng như vậy không? Cây có hình dạng như thế nào và có thể kiếm hay mua ở đâu?

Nguyên Văn Tam, Chương Mỹ, Hà Nội

Đáp:

Thứ cây bạn quan tâm mọc hoang rất nhiều ở quê bạn, cũng như ở rất nhiều nơi khác, khắp cả nước ta; thường hay gặp ở bờ bụi, bờ ruộng, gò đống, ven đường, ... Một số nơi còn trồng làm hàng rào, vì cây có rất nhiều gai.

Có điều, ở mỗi địa phương, cây thường được gọi với những tên gọi khác nhau, như "tầm sọng", "cúc keo", "quít gai", "quít hôi", "độc lực", "cây gai xanh", "mền tên", "tửu bính lặc", "đông phong quất"; tên khoa học là Atalantia buxifolia (Poir.) Oliv. (Atalantia bilocularis Wall., Severinia monophylla Tanaka.), thuộc họ Cam quít (Rutaceae).

Tầm xoọng là loại cây nhỏ, mọc thành bụi, cao khoảng 1m, thân phân thành rất nhiều cành, có nhiều gai mọc từ nách lá, cành non có khi có lông mịn. Lá nguyên, hình bầu dục đầu tròn, thuôn tròn ở phía cuống. Soi lên ánh sáng, sẽ thấy lá có rất nhiều điểm tinh dầu trong sáng. Hoa trắng gần như không cuống, mọc đơn độc hay tụ thành 2 hoặc 3 bông ở nách lá. Quả mọng, hình cầu, đường kính 10-12mm, chứa 2 hạt, khi chín có màu đen. Trẻ nhỏ thường hái quả ăn tươi. Mùa hoa và tháng 6-8, mùa quả vào tháng 9-12.

Để làm thuốc thường dùng rễ hoặc cành và lá. Dùng tươi hay phơi hoặc sấy khô.

Theo Đông y: Tầm xoọng có vị cay, tính ấm. Có tác dụng hóa ứ chỉ thống (giảm đau), thuận khí hóa đàm. Dùng chữa đòn ngã sưng đau, gãy xương, phong thấp đau nhức, cảm mạo, ho, đau dạ dày.

Cách thức sử dụng và liều lượng: Uống trong từ 6-12g, sắc nước uống; dùng ngoài nghiền mịn, sao rượu đắp, liều lượng tùy thuộc diện tích da bị bệnh.

Đúng là, cây tầm xoọng có thể sử dụng chữa phong thấp, đau xương khớp, đau mình mẩy do nhiễm lạnh, ... có thể sử dụng độc vị thân rễ tầm xoọng 10-15g, có thể sao vàng hạ thổ, rồi sắc nước uống trong ngày.

Để chữa đau nhức, còn có thể phối hợp tầm xoọng với một số vị thuốc khác, như  thổ phục linh, ngưu tất, thiên niên kiện; ngâm rượu uống.

Ngoài tác dụng chữa đau xương khớp, còn có thể sử dụng tầm xoọng để chữa một số chứng bệnh khác:

    (1) Chữa cảm cúm, ho, nhức đầu: Dùng lá hoặc rễ tầm xoọng 9-15g; sắc nước uống trong ngày. Trường hợp cảm lạnh, ngạt mũi, không mồ hôi, có thể dùng lá tầm xoọng nấu với những loại lá thơm khác, như sả, cúc tần, đại bi, hương nhu, lá bưởi, lá chanh; đun nước xông cho ra mồ hôi.

    (2) Chữa ho do phong nhiệt (ho nóng): Dùng rễ tầm xoọng 20g, vỏ rễ dâu 10g, rễ hoặc lá cam thảo nam 10g (hoặc dùng cam thảo bắc 5g); 3 thứ thái mỏng, phơi khô, sắc với 400ml nước còn 100ml; thêm đường, chia thành 2-3 phần uống trong ngày.

    (3) Chữa ho nhiều đờm: Quả tầm xoọng còn xanh 8-16 quả, trộn với một thìa cà phê đường kính hoặc mật ong, ít muối ăn và 5g bồ hóng (thứ bô hóng đốt bằng củi, không dùng thứ đốt bằng than quả bàng hoặc các loại khác); tất cả đem hấp cơm trong khoảng 15-20 phút; lấy ra, nghiền nát, trộn đều; chia thành 2-3 phần uống trong ngày.

    (4) Chữa kiết lỵ: Vỏ thân tầm xoọng 20g, vỏ quả lựu 20g, vỏ quả chuối hột 20g, rễ tầm xuân 20g, búp ổi 10g; thái nhỏ, phơi khô; sắc nước uống trong ngày.

    (5) Chữa đòn ngã sưng đau: Lá tầm xoọng 40g, chia thành hai phần bằng nhau; một phần đem phơi khô, sao vàng, sắc uống; một phần để tươi, giã nát đắp lên chỗ bị thương; uống và dắp liên tục trong 3-4 ngày.

    (6) Chữa mụn rò có mủ lâu ngày: Lá tầm xoọng 20g, phối hợp với lá chanh 20g, tinh tre 10g; tất cả phơi khô, tán bột thành bột mịn; rắc lên chỗ vết thương.

Lương y HUYÊN THẢO