Tác dụng của cây thiên đầu thống

Hỏi:

Cháu hiện là sinh viên, sức khỏe nói chung tốt, nhưng rất hay bị đau nửa đầu. Dịp Tết vừa rồi cháu về quê tình cờ nghe một số người nói, có một loại cây tên là "cây thiên đầu thống", dùng chữa đau nửa đầu rất tốt. Nhưng khi ra Hà Nội cháu hỏi các hiệu thuốc Nam và thuốc Bắc đều không có bán. Vì vậy mong được "Thuốc vườn nhà" thông tin cho biết: Cây thiên đầu thống thường mọc ở đâu, hình dạng như thế nào và cách dùng chữa bệnh đau nửa đầu như thế nào?

Lê Thị Thúy, Đại học Ngoại Thương

Đáp:

Cây thiên đầu thống mọc hoang dại khắp nơi, thấy ở cả đồng bằng, trung du và các vùng rừng núi; một số nơi còn trồng để lấy bóng mát (trồng bằng hạt).

Cây thiên đầu thống còn có một số tên khác, như "cây lá trắng", "cây ong bầu", "trường xuyên hoa", "cây trái keo", ... tên khoa học là Cordia obliqua Willd. (Corlia dichotoma Forst).

Thiên đâu thống là loài cây gỗ, cao 3-10m, cành phân nhánh màu trắng nhạt. Lá hơi dai, cứng, mọc so le, hình bầu dục, dài 7-15cm, rộng 5-8cm, mép khía răng cưa thưa, uốn lượn. Lá non có lông tơ màu hung, lá già nhẵn ở mặt trên, nhưng có lông ở mặt dưới. Lá đôi khi bị một loài sâu bọ ký sinh, gây ra những mụn nhỏ. Hoa nhỏ, trắng, mọc thành cụm hình tháp hay dạng ngù, ở ngọn hay ở đầu các nhánh bên. Quả hạch, hình trứng, nhẵn, bóng, khi chín có màu vàng hay hồng nhạt. Bên trong quả có cơm nhầy và 2-4 hạch. Hoa nở vào các tháng 4-6, mùa quả tháng 9-10.

Dân gian thường dùng lá làm thuốc; lá có thể thu hái quanh năm, dùng tươi hay phơi hoặc sấy  khô. Một số nơi còn dùng vỏ thân, hạt và rễ.

Thiên đầu thống hiện là vị thuốc được sử dụng chủ yếu theo kinh nghiệm, theo kinh nghiệm dân gian:

    - Lá cây thiên đầu thống có tác dụng tiêu viêm, giảm đau. Dùng đắp chữa ung nhọt và đau đầu; cũng dùng chữa các chứng viêm và u bướu; nhiều nơi dùng chữa thiên đầu thống.

    - Vỏ thân có tác dụng hạ nhiệt; sắc nước uống để chữa đầy hơi và sốt; một số nơi còn dùng vỏ sắc uống như thứ thuốc bổ. Tại Java, dân gian dùng vỏ cây thiên đầu thống, phối hợp với vỏ lựu để chữa lỵ và sốt rét.

    - Rễ thường được sử dụng ở Trung Quốc, theo sách thuốc Đông y Trung Quốc: Rễ cây thiên đầu thống có tên là "Thanh đồng thúy mộc", có vị ngọt, tính bình. Có tác dụng hành khí, chỉ thống (cắt cơn đau), hóa đàm (tan đờm), chỉ khái (chống ho). Dùng chữa "tâm vị khí thống" (một dạng đau dạ dày, kèm theo các triệu chứng như bụng trướng đầy, nôn mửa ra nước trong, đau đầu, mạng sườn tức đau, ...), ỉa chảy do thấp nhiệt (nhiễm trùng), viêm nhánh khí quản cấp và mạn tính. Tại Quảng Tây Trung Quốc dân gian dùng rễ chữa đau xoang dạ dày, viêm dạ dày ruột.

    - Quả ăn được; có tác dụng trừ giun, lợi tiểu, làm thuốc long đờm, nhuận tràng. Tại Ấn Độ, dân gian dùng chữa bệnh đường tiết niệu, bệnh phổi và lá lách. Hạch quả tán bột đắp dùng chữa nấm tóc.

Cách sử dụng chữa thiên đầu thống (đau nửa đầu): Tại một số địa phương ở nước ta, dân gian thường dùng lá chữa bệnh thiên đầu thống (do đó cây có tên như vậy) theo cách sau: Ngày dùng 6-16g lá khô, sắc nước uống trong ngày; đồng thời dùng lá tươi giã nát, đắp lên bên thái dương đau nhức.

Lương y HƯ ĐAN