Sử dụng húng quế chữa dị ứng

Hỏi:

Cây húng quế (thường ăn với thịt luộc, bún, ...) rất dễ trồng và mọi người trong nhà tôi đều rất thích ăn. Gần đây tôi nghe nói, húng quế chữa dị ứng mẩn ngứa rất tốt. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng hay không? Chữa dị ứng sử dụng thế nào? Và còn có thể dùng chữa những bệnh gì?

Lê Mai, Thanh Miện, Hải Dương

Đáp:

Húng quế

Câu hỏi của bạn rất thiết thực. Thông thường người ta chỉ dùng húng quế làm gia vị, ít dùng làm thuốc, trong khi đó loài cây này có thể chữa được nhiều chứng bệnh.

Húng quế còn gọi là "húng giổi", "rau é", "é tía", "é quế", "hương thái", "la lặc", đinh hương la lặc", "hương thái", cửu tầng tháp", "hương tử hoa", "tô bạc hà", "ế tử thảo", ... tên khoa học là Ocimum basilicum L. var. basilicum., thuộc họ Hoa môi Lamiaceae (Labiatae).

Về mặt thực vật, húng quế là loại cây thảo, sống hằng năm. Thân và cành vuông, nhẵn hay có lông, thường phân cành ngay từ dưới gốc, cao 50-60cm. Lá mọc đối có cuống, phiến lá hình thuôn dài, hình trái xoan - mũi mác; có thứ màu xanh lục, có thứ màu tím đen nhạt. Cụm hoa mọc thành xim co ở đầu cành, gồm nhiều vòng, có 5-6 hoa nhỏ màu trắng hay hơi hồng. Các vòng mọc cách xa nhau ở phía dưới và xít nhau ở ngọn; lá bắc nhỏ, rụng sớm; đài 5 răng không bằng nhau, mọc nghiêng, tồn tại khi cánh hoa đã rụng, màu lục hoặc tím tía; tràng hợp ở dưới thành ống, rồi xẻ 2 môi, trên chia 4 thùy nông, môi dưới nguyên, nhị 4 hơi thò ra ngoài; bầu 4 ô. Quả chứa hạt đen bóng, khi ngâm vào nước có chất nhầy màu trắng bao quanh.

Ở miền Bắc, cây húng quế chỉ thấy được trồng làm gia vị; ở miền Nam, ngoài sử dụng làm gia vị người ta còn dùng hạt làm nước giải khát (ngâm hạt trong nước hay nước đường một lúc, cho đến khi thấy chất nhầy nở ra thì uống). Quả húng quế (thường gọi là hạt húng quế, hạt é) chứa chất nhầy, khi ngâm vào trong nước sẽ nở ra, bao quanh hạt thành một màng nhầy trắng. Thứ nước giải khát này có tác dụng chống nóng rất tốt và còn nhuận tràng.

Trên thực tế, húng quế đã được dùng làm thuốc từ rất lâu đời. Thường dùng toàn cây (cành, lá), một số trường hợp dùng riêng hạt hoặc rễ.

Theo Đông y:

    - Cành và lá cây húng quế: Có vị cay, tính ấm; đi vào các kinh Thủ thái âm Phế, Túc thái âm Tỳ, Thủ dương minh Đại tràng và Túc dương minh Vị. Có tác dụng trừ phong hành khí, hóa thấp tiêu thực, hoạt huyết giải độc. Chủ trị cảm mạo đau đầu, đầy bụng, đau vùng thượng vị, tiêu chảy, kinh nguyệt không điều hòa, đòn ngã tổn thương, rắn và côn trùng cắn, da lở loét chảy nước, dị ứng mẩm ngứa, ... Hiện tại trên lâm sàng thường sử dụng để chữa sổ mũi, đau đầu, đau dạ dày, đầy bụng, tiêu hóa kém, viêm ruột, ỉa chảy, kinh nguyệt không đều, chấn thương bầm giập, đau khớp, ...

    Liều dùng hàng ngày: Sắc nước uống từ 10-15g khô (20-30g tươi), hoặc giã lấy nước cốt uống. Dùng ngoài giã đắp, thiêu tồn tính nghiền mịn bôi, hoặc nấu nước rửa.

    Kiêng kỵ: Người khí hư huyết táo sử dụng cần thận trọng. Theo sách "Gia Hựu bản thảo", không nên ăn quá nhiều, dùng quá lâu có thể dẫn tới đau xương khớp.

    - Hạt húng quế: Có vị cay ngọt, tính bình hơi mát. Có tác dụng thanh nhiệt, sáng mắt, trừ màng mộng. Dùng chữa mắt đỏ nhiều dử; lông quặm, mắt sinh màng mộng, giác mạc mờ đục nhìn không rõ, nha cam tẩu mã (tẩu mã nha cam), ...

    Liều dùng hàng ngày: Sắc uống từ 9-12g hạt.

Trở lại với câu hỏi cụ thể của bạn "húng quế có thể sử dụng chữa mẩn ngứa, nổi mề đay, do dị ứng rất tốt", đúng như có người đã mách bạn. Chỉ cần hái cành lá bánh tẻ, có kèm theo cả hoa và hạt càng tốt. Hái về rửa sạch, hong cho khô, sau đó đem giã nhỏ, chế thêm nước nóng, vắt lấy nước cốt uống, đồng thời lấy bã xoa đắp vào những chỗ da dị ứng mẩn ngứa.

Ngoài ra, trong điều kiện gia đình, còn có thể sử dụng cây húng quế để phòng trị một số bệnh thường gặp khác, theo một số phương pháp cụ thể như sau:

    (1) Chữa cảm mạo, đau đầu, ho, viêm họng: Dùng húng quế 20-40g (cành, lá), hãm nước sôi, chia ra uống dần trong ngày.

    (2) Chữa ho gió (do cảm mạo): Dùng húng quế, húng chanh, xương sông - lượng bằng nhau; giã nát với ít muối, chia ra nhiều lần ngậm trong ngày (nuốt dần nước cốt, cuối cùng nhổ bỏ bã).

    (3) Lợi sữa: Dùng cành lá húng quế (20-40g), sắc nước uống trong ngày. Dùng cho phụ nữ sau khi sinh nở thiếu sữa cho bon bú rất tốt.

    (4) Chữa đầy bụng, khó tiêu, ỉa chảy: Dùng một nắm lá húng quế (20-40g), sắc nước uống.

    (5) Chữa mắt sinh màng mộng, nhìn không rõ: Dùng hạt húng quế 3-5g, sắc nước uống trước khi đi ngủ, kiên trì sử dụng ắt kiến hiệu.

Lương y HUYÊN THẢO