Rễ rung rúc chữa ho lâu ngày

Hỏi:

Cứ tới mùa lạnh là tôi lại rất hay bị ho, có khi kéo dài rất lâu, phải tiêm kháng sinh mới đỡ, nhưng rất mệt. Gần đây tôi nghe nói, dùng cây rung rúc (một thứ cây mọc hoang ở ngay gần nhà tôi) sắc nước uống có thể giảm ho. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết, cây rung rúc có chữa được ho không và cách sử dụng cụ thể như thế nào? Ngoài ra, cây này còn có những tác dụng chữa bệnh gì khác?

Nguyễn Tín, Thái Nguyên

Đáp:

Cây rút rế

Rung rúc là loài cây đã được dùng làm thuốc trong dân gian và trong Đông y, từ rất lâu đời. Cây còn có những tên khác như "rút rế", "cứt chuột", "đồng bìa", "lão thử nhĩ", "cẩu cước thích", "đề vân thảo", "thiết bao kim", "ô long căn", "câu nhi trà", ... tên khoa học là Berchemia lineata (L.) DC., thuộc họ Táo.

Thời trước, dân gian thường cắt toàn cây về, rút thành rế để đỡ nồi niêu cho đỡ vỡ, đỡ nóng, nên tại nhiều địa phương thường gọi "rung rúc" là "rút rế" hay "rút dế".

Rung rúc là loại cây bụi leo, cành rất mảnh, hình trụ, lúc non màu xám nhạt, sau màu hồng nâu, nhẵn, trơn, cứng rắn. Lá đơn, mọc cách, hình bầu dục, tròn ở hai đầu, gân nổi rõ rệt, mép nguyên, mặt trên màu lục, mặt dưới màu xám. Hoa màu trắng, mọc thành chùm ở kẽ lá hay đầu cành. Quả hình cầu dài, màu tím đen, có 2 ô, 3 hạt thuôn. Cây mọc hoang khắp nơi, thường thấy ở các bờ bụi, ven đường.

Để làm thuốc, thường dùng rễ và cành lá non. Trong Đông y, rễ rung rúc gọi là "thiết bao kim", còn cành lá non có tên "lão thử nhĩ".

Theo Đông y:

    - "Thiết bao kim" (rễ): Có vị đắng, tính bình. Có tác dụng thông ứ huyết, trừ phong thấp, tiêu thũng độc. Dùng chữa ho lâu ngày, thổ huyết, đòn ngã tổn thương, phong thấp đau nhức, ...

    - "Lão thử nhĩ" (cành lá non): Có vị hơi đắng, tính bình, không độc. Có tác dụng chữa mụn nhọt sưng đau, viêm tinh hoàn, trĩ lở loét, bỏng. Dùng 15-30g sắc uống trong ngày, hoặc giã đắp lên chỗ da bị bệnh.

Như vậy, để chữa ho lâu ngày bạn cần dùng rễ; có thể sử dụng theo hai cách như sau:

    (1) Hàng ngày dùng 20g rễ rung rúc, thái lát, sao vàng, hạ thổ; sắc nước uống thay trà trong ngày.

    (2) Với những trường hợp phổi suy yếu nặng, lao phổi, cần phối hợp thêm với rễ hoặc cành lá cây mỏ quạ (xuyên phá thạch - Cudrania tricuspidata (Carr.) Bur.) 10g, cam thảo 9g; cùng sắc uống trong ngày.

Dân gian và Đông y còn dùng rễ và cành lá rung rúc chữa nhiều loại bệnh khác. "Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số chứng bệnh có thể dùng rung rúc để chữa:

    (1) Chữa đau xương khớp: Theo sách "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của cố Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi, để chữa phong tê thấp, xương khớp đau, nhức, mỏi, có thể sử dụng rễ cây rung rúc thái mỏng, sao vàng 200g, rượu trắng (30-40 độ) 1000ml, ngâm trong 15 ngày trở lên, ngày uống 20-30ml.

    (2) Chữa viêm tinh hoàn: Cành lá non rung rúc 15-30g, trứng vịt 1 quả, sắc với nửa rượu nửa nước; ăn trứng, uống nước thuốc. Hoặc dùng rễ rung rúc 30-60g, sắc lấy nước đặc, pha thêm chút rượu trắng; chia thành 3-4 lần uống trong ngày.

    (3) Chữa trĩ ngoại: Cành lá non rung rúc tươi 30g, rửa sạch, thái ngắn; đuôi lợn 1 cái, thêm nước, hầm chín ăn.

    (4) Chữa đinh nhọt: Cành lá non rung rúc 30g, giã nát với chút muối, đắp lên đinh nhọt; đồng thời dùng cúc hoa trắng 15g, cam thảo 5g, sắc nước uống.

    (5) Chữa mắt sinh màng mộng: Cành lá non rung rúc tươi 30g, trứng gà 1 quả, thêm nước, nấu chín ăn.

    (6) Chữa bỏng: Cành lá non rung rúc tươi giã nát, trộn dầu thực vật bôi vào chỗ da bị bỏng.

    (7) Chữa mẩn tịt: Rễ rung rúc 30g, sắc nước uống.

Lương y HUYÊN THẢO