Lá nhãn, hạt nhãn ... cũng nên thuốc

Hỏi:

Gần đây tôi nghe một số người nói, ngoài vị thuốc long nhãn chế từ cùi nhãn, các bộ phận khác của cây nhãn cũng có thể sử dụng làm thuốc. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng hay không?

Nguyễn Thành Long, Duy Tiên, Hà Nam

Đáp:

Nhãn

Ngoài long nhãn, chế từ cùi nhãn, tức là thịt quả nhãn, tất cả các bộ phận khác của cây nhãn, đều có thể sử dụng làm thuốc chữa bệnh.

Theo Đông y:

    - Lá nhãn (long nhãn diệp): Có vị ngọt nhạt, tính bình, chủ trị cảm mạo, sốt rét, đinh nhọt sưng đau, trĩ lở loét.

    - Hạt nhãn (long nhãn hạch): Có tác dụng chỉ huyết (cầm máu), định thống (giảm đau), lý khí (điều hòa khí huyết), hóa thấp, chủ trị chấn thương xuất huyết, sán khí (sa đì), loa lịch (sưng hạch bạch huyết), mụn nhọt lở ngứa.

    - Vỏ cây nhãn (long nhãn thụ bì): Có tác dụng sát trùng, ...

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số bài thuốc để tham khảo và sử dụng mỗi khi cần thiết:

    (1) Phòng cảm mạo và cúm: Dùng lá nhãn 8-10g, sắc nước uống thay trà hàng ngày.

    (2) Chữa sốt rét: Lá nhãn 7 cái, vừng đen 1 thìa con (5g), nước 2 bát, sắc còn 1 bát, uống chặn trước cơn sốt 2 tiếng.

    (3) Chữa chàm (eczema): Dùng lá nhãn, cành lá ké đầu ngựa (thương nhĩ thảo) - lượng bằng nhau; sắc lấy nước đặc, rửa chỗ da bị bệnh, ngày 2 lần.

    (4) Chữa nấc: Nhãn 7 quả, bóc bỏ vỏ để nguyên hạt, sao tồn tính (rang cho đến khi mặt thuốc cháy đen như than, nhưng bên trong vẫn giữ nguyên màu thuốc), nghiền mịn, chia thành 4 phần, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần một phần.

    (5) Chữa nhức đầu nặng do viêm mũi: Hạt nhãn phơi khô, tán bột, quấn vào giấy bản như điếu thuốc lá, châm lửa đốt cho khói xông vào 2 lỗ mũi. Chữa nhức đầu do viêm mũi tác dụng rất tốt. Xông khói khoảng 15 phút thường thấy mũi chảy ra nước vàng, đầu nhẹ và dễ chịu hẳn.

    (6) Sán khí thiên trụy: Dùng hạt nhãn, hạt vải, tiểu hồi hương - ba thứ liều lượng bằng nhau, đem tán mịn; ngày uống 2-3 lần, lúc đói bụng, mỗi lần 3-4g, chiêu thuốc bằng rượu hoặc nước sắc thăng ma (vị thuốc "thăng ma"). "Sán khí thiên trụy" là chứng bộ phận sinh dục bị sưng to, xệ xuống, đau nhức; dân gian thường gọi là bệnh sa đì (sa bìu dái).

    (7) Chữa bí tiểu tiện: Dùng hạt nhãn 12g, gọt bỏ vỏ đen bên ngoài, giã nát, sắc với nước, uống dần từng ít một. Tiểu tiện thông rồi, muốn cho tiểu bớt đi, thì sắc cùi long nhãn uống.

    (8) Chữa khe ngón chân lở ngứa: Hạt nhãn cạo bỏ vỏ đen, thái mỏng, phơi khô, tán mịn, rắc vào chỗ vết thương.

    (9) Chữa vết thương không liền miệng: Hạt nhãn gọt bỏ vỏ đen, tán thành bột mịn; rửa sạch vết thương bằng nước lá trầu không đun sôi, sau đó rắc bột hạt nhãn vào vết thương, băng lại. Đối với các vết thương do đâm, chém, hay tai nạn lâu không liền miệng, không lên da non, lởi loét mãi không khỏi, làm như trên chỉ vài ba lần sẽ hút hết mủ và nước vàng, lên da non và liền miệng dần.

    (10) Chữa bỏng: Dùng vỏ quả nhãn, thiêu tồn tính, tán mịn, trộn với dầu vừng bôi vào chỗ bị bỏng, có tác dụng giảm đau rất tốt, chỉ cần bôi vài lần là khỏi và khi khỏi không để lại sẹo. Nếu là bỏng nước sôi đã phồng đau, dùng một ít vỏ cây nhãn, sắc lấy nước đặc, rồi lấy bông tẩm nước đắp vào chỗ bị bỏng; thông thường, chỉ khoảng 2-3 giờ sau, chỗ phồng đã tịt xuống, không đau đớn gì nữa và dần dần khỏi.

Lương y HUYÊN THẢO