"Củ dong" không phải là "Hoàng tinh"

Hỏi:

Tôi được một người bạn cho đơn thuốc chữa bệnh giảm bạch cầu, trong đó có dùng một vị thuốc tên là "hoàng tinh". Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết, vị thuốc "hoàng tinh" đó có phải là "củ huỳnh tinh" vẫn thường luộc bán ở chợ hay không?

Phan Văn Tân, Diên Khánh, Khánh Hòa

Đáp:

"Củ huỳnh tinh" mà bạn nói, ở miền Bắc gọi là "củ dong", cũng thường được luộc bán ở các chợ và trên đường phố. Củ dong còn được sử dụng để chế ra thứ bột gọi là "bột hoàng tinh". Tuy nhiên, "củ dong" không phải là vị thuốc "hoàng tinh" trong Đông y.

Củ hoàng tinh dùng làm thuốc còn có tên là "củ cây cơm nếp", "woòng sính", "woong tinh", "hoàng tinh hoa đỏ", "kim thị hoàng tinh", "cứu hoang thảo", "thái dương thảo", "hoàng chi", "kê đầu sâm", "dã tiên khương", .... tên khoa học là Polygonatum kingianum coll. et Hemsl. Cây mọc hoang ở những nơi rừng ẩm, đất nhiều mùm, trên các núi có lẫn đá xanh, ở các tỉnh miền Bắc, quanh thị trấn Sapa có nhiều.

Hoàng tinh là cây loại cỏ, sống lâu năm. Thân mọc đứng, nhẵn bóng, cao 50-80cm. Lá không cuống mọc thành vòng, phiến lá hình mác dài 7-12cm, rộng 5-12 mm, đầu lá nhọn và quăn. Hoa mọc ở lẽ lá rũ xuống; cuống hoa dài 1,5-2cm, mỗi cuống mang hai hoa hình ống dài 8-15mm màu tím đỏ. Mùa hoa ở Sapa (Lào Cai) vào tháng 3-4. Quả mọng, hình cầu đường kính 7-10mm, khi chín có màu tím đen. Thân rễ mọc ngang, có khi phân nhánh, mẫm lên thành củ màu vàng trắng, hơi dẹt, có sẹo lõm (là vết thân còn sót lại). Chiều dài củ có thể tới 30-35cm, rộng tới 6-7cm và dày tới 2-3cm.

Cây hoàng tinh mô tả ở trên thường gọi là "hoàng tinh hoa đỏ". Ngoài ra, một loài hoàng tinh khác cũng dùng làm thuốc, thường gọi là "hoàng tinh hoa trắng", còn gọi là "hoàng tinh lá mọc so le", "cây đót", "co hán han" (Thái), "voòng chinh", "néng lài" (Tày), ... tên khoa học là Disporopsis longifolia Craib. Ngoài hai cây trên, tại Trung Quốc, người ta còn sử dụng củ khai thác từ một số cây khác cũng với tên "hoàng tinh".

Như vậy, để mua được vị "hoàng tinh" thứ thiệt, cần có sự chỉ dẫn của chuyên gia về dược liệu, hoặc tìm đến những cửa hàng Đông dược đáng tin cậy.

Lương y HUYÊN THẢO