Bời lời nhớt chữa ung nhọt, chấn thương phần mềm

Hỏi:

Tôi nghe nói, cây bời lời nhớt đắp chữa ung nhọt, vết thương nhiễm trùng rất hay. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết: Cây có hình dạng thế nào? Thường mọc ở đâu? Cách sử dụng để chữa bệnh thế nào?

Lê Danh Thắng, Thái Nguyên

Đáp:

Bời lời nhớt

Cây bời lời nhớt còn gọi là "bời lời dầu", "mò nhớt", "lá nhớt mèo", "lá lưỡi mèo", "lá màn dê", "lá hút mủ", "lá mò nhớt", "sàn thụ", "sàn cảo thụ", "tào cả cường", ... tên khoa học là Litsea glutinosa C. B. Rob. (Litsea sebifera Pers.); thuộc họ Long não (Lauraceae).

Cây bời lời nhớt có thể mọc cao tới 10m. Vỏ thân nâu, không mùi, không vị, trong có chất nhớt, cành trưởng thành hình trụ, nhẵn, cành non có cạnh, nhiều lông. Lá mọc so le, thường mọc thành cụm ở đầu cành, hơi dai, màu xanh lục đậm, mặt trên bóng, mặt dưới có lông, kích thước rất thay đổi, dài 7-20cm, rộng 4-10cm, hình bầu dục hay thuôn dài, phía đáy lá tròn hoặc nhọn, đầu nhọn hay tù; cuống lá có lông, dài 1,5-5cm. Hoa tụ từng 3-6 thành tán nhỏ trên 1 cuống chung dài 1-3cm có lông; cuống của mỗi hoa dài 2-3mm. Quả hình cầu to bằng hạt đậu, màu đen, đính trên cuống phình ra. Mùa quả vào tháng 7-8. Tất cả các bộ phận của cây, như lá, vỏ, nhiều nhất ở vỏ thân có chứa một chất nhầy dính, dân gian thường dùng để dính bột giấy hay hương thắp.

Ở nước ta, cây mọc hoang khắp nơi. Nhiều nhất ở các tỉnh miền trung như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế. Cũng thường gặp mọc các tỉnh phía Bắc như Vĩnh Phúc, Hà Giang, Tuyên Quang, Quảng Ninh. Còn mọc ở miền nam Trung Quốc, Ấn Độ, Malaixia, Inđônêxya, Campuchia. Có thể trồng bằng hạt hay giâm cành. Sau 5-6 năm cây bắt đầu có quả.

Để làm thuốc chữa bệnh, có thể dùng lá, vỏ thân, rễ, vỏ rễ và quả.

Theo Đông y: Bời lời nhớt có vị ngọt, đắng, chát; tính mát. Có tác dụng thanh thấp nhiệt, tiêu thũng độc, chỉ huyết (cầm máu), chỉ thống (giảm đau). Rễ có thể sắc uống chữa ỉa chảy, đòn ngã tổn thương, đái tháo đường, quai bị, ... Vỏ, lá dùng đắp ngoài chữa đinh nhọt, quai bị, viêm tuyến vú mới phát, đòn ngã tổn thương, ngoại thương xuất huyết.

Liều dùng: Ngày dùng 10-20g vỏ, dưới dạng thuốc sắc; dùng ngoài không kể liều lượng.

Một số cách sử dụng cụ thể:

    (1) Chữa vết thương, ung nhọt: Hái lá bời lời nhớt còn non, không bị sâu, cắt bỏ cuống và sống lá, rửa sạch, thái nhỏ, giã nát, đắp lên vết thương đã khử trùng rồi băng lại; mỗi ngày rửa và thay thuốc 1 lần. Dùng cho các vết thương mới hoặc đã nhiễm khuẩn, đều có tác dụng tốt ("Một số kinh nghiệm về cấp cứu chiến thương và chữa rắn cắn bằng thuốc dân tộc").

    (2) Chữa thiên đầu thống: Dùng lá khô 16g, sắc nước uống trong ngày ("Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam").

    (3) Viêm tuyến vú mới phát: Dùng lá bời lời giã nát đắp, sau đó dùng băng cố định lại ("Kinh nghiệm dân gian ở Trung Quốc").

Lưu ý tìm hiểu thêm: Trong lần cùng Dược sĩ Đào Kim Long ra đảo Cát Bà (Hải Phòng), khi đứng bên một cây bời lời nhớt, mọc ở chân núi gần bãi biển, ông đã giới thiệu kinh nghiệm quý: Cây "lá cái" mà ông trồng trong vườn thuốc gia đình ở quê nhà, thường sử dụng để chữa các loại ung nhọt độc ngoan cố, chữa hột xoài, hậu bối, trĩ lở loét, ... là cây cùng chi Litsea với bời lời nhớt. Lá cái cũng có chất nhớt như bời lời nhớt. Khi không có lá cái, có thể sử dụng bời lời nhớt thay thế, tác dụng cũng tốt. Bạn nên chú ý tìm hiểu thêm về ý kiến này.

Lương y HƯ ĐAN