Vẩy tê tê có tác dụng chữa tiểu đường?

Hỏi:

Tôi bị tiểu đường type 2, đã dùng nhiều loại thuốc Đông Tây y nhưng lượng đường trong máu lúc thấp lúc cao. Gần đây có người mách lấy vảy con tê tê (còn gọi là con trút) sắc nước uống như uống nước trà hằng ngày để trị bệnh tiểu đường. Nay tôi viết thư này nhờ chuyên mục "Thuốc vườn nhà" tư vấn và hướng dẫn cho biết có nên dùng hay không? Uống như thế có tác dụng gì và có nguy hiểm không?

Trần Gia Bảo, Quảng Ngãi

Đáp:

Tê tê

Vẩy con tê tê (con trút) là một vị thuốc đã được sử dụng trong Đông y và dân gian từ rất lâu đời. Vị thuốc "xuyên sơn giáp" (Squama Manidis) là vẩy phơi khô của con tê tê hay con trút (tên khoa học là Manis pentadactyla L.). Vị thuốc có tên "xuyên sơn giáp" là vì con tê tê hay đục núi (xuyên sơn) và mình có vảy cứng như áo giáp.

Tê tê là một loại động vật sống hoang dã, trước đây có ở khắp các vùng miền núi nước ta. Bề ngoài, con tê tê tuy giống con thằn lằn, nhưng thực ra là một loài động vật  có vú (tê tê đẻ con và nuôi con bằng sữa).

Tê tê có thân dài, chân ngắn và thấp, đầu nhỏ nhọn, đuôi rất dài. Nếu cắt ngang đuôi, mặt cắt sẽ có hình bán nguyệt.

Phần trên lưng, từ mũi đến đuôi con, có phủ một lớp vảy hình vỏ trai. Lớp vảy này thực ra chỉ là những cụm lông nhỏ, dính bết vào nhau tạo thành. Vảy tê tê xếp cái nọ đè lên cái kia giống như ngói lợp, thành từng dải dài, theo một trật tự rất phức tạp. Má, ngực, bụng tê tê không có vảy, chỉ lớt phớt một ít lông cứng. Da bụng tê tê trắng mềm.

Lưỡi là một bộ phận kỳ lạ nhất của tê tê, hình con giun dài bằng nửa chiều dài của toàn thân con vật. Để bình thường lưỡi dài từ mõm cho đến hai chân sau.

Mắt tê tê bị cận thị, nhưng tai và mũi lại rất thính; là con vật hiền lành, chậm chạp, mà rất khỏe, có thể vật ngã một người lớn. Tê tê ăn kiến và mối, là những loài côn trùng phá hoại cây cối và gỗ ở trong rừng. Tê tê dùng vuốt phá vỡ các tổ kiến,  tổ mối để bắt mối. Nhờ một thứ bột dính ở dưới lưỡi, tê tê có thể loại đất cát ra khỏi thức ăn một cách tài tình. Nếu đem mùn cưa trộn với thức ăn rồi cho tê tê ăn, sau một lúc sẽ thấy thức ăn biến mất, chỉ còn thừa lại có mùn cưa.

Vảy tê tê (xuyên sơn giáp) đã được đã sử dụng để làm thuốc trong Đông y từ rất lâu đời.

Về tác dụng của vảy tê tê, sách "Nam dược thần hiệu" của Tuệ Tĩnh viết: "Xuyên sơn giáp - Vẩy tê tê, vị mặn, tính hàn, hơi độc. Trục máu ứ, trừ tà trị lở, đậu hãm không mọc, trúng phong, sốt rét rừng và trẻ con hay khóc, sao vàng mà dùng".

Trong cả hai tác phẩm chủ yếu về dược phẩm của Hải Thượng Lãn Ông, đều có nói tới tác dụng của vẩy tê tê:

    - Sách “Lĩnh Nam bản thảo”, Lãn Ông viết dưới dạng bài vè: "Xuyên sơn giáp là vẩy tê tê. Vị ngọt chua, hơi có chút độc. Giương đậu hãm, trục ứ, trừ tà. Trúng phong, chướng ngược, trẻ con khóc. Tán nhỏ sao vàng mà dùng.”.

    - Còn trong "Dược phẩm vựng yếu", cụ nói về "chủ dụng" (tác dụng chính) của vảy tê tê như sau: "Sát quỷ trừ tà, chữa sơn lam chướng khí, chặn cơn sốt rét. Chữa đau ruột, lên đậu, trị phong tê, kinh sợ la khóc. Bôi vào vết thương chưa hình thành thời tiêu hết, đã hình thành thời vỡ mủ. Trị tê đau, ở trên thì thăng lên, ở dưới thì giáng xuống, tán phong trừ thống, phá huyết khai khí, lại hay phá chứng tà do khí nắng kết lại, đều vì xuyên qua kinh lạc mà đến phần vinh. Cũng chữa chứng sản hậu khí huyết xung tâm mà choáng váng. Đối với ngoại khoa thì thúc đinh độc, tiêu sưng vỡ mủ, tất thảy chứng ung nhọt khi mọc lên đều phải dùng, ... Nhưng tính nó rất mạnh, không nên dùng quá nhiều.".

Trong Đông y hiện đại, vị thuốc xuyên sơn giáp được xếp trong loại thuốc "hoạt huyết hóa ứ" (thúc đẩy huyết lưu thông, tiêu ứ trệ).

Theo Đông y hiện đại: Xuyên sơn giáp có vị mặn, tính hơi lạnh, vào 2 kinh Can và Vị. Có tác dụng hoạt huyết, hóa ứ, thông kinh, thông sữa. Chủ yếu được sử dụng để chữa các chứng phong thấp đau nhức, tê liệt do trúng phong (tai biến mạch máu não), phụ nữ bế kinh, sau khi sinh đẻ không có sữa, ung nhọt chưa vỡ mủ, ... Dùng trong 6-12g sắc uống, uống dưới dạng thuốc bột; dùng ngoài nghiền mịn rắc, bôi lên vết thương. Người khí huyết bất túc (cơ thể suy yếu), ung nhọt đã vỡ mủ dùng phải thận trọng.

Như vậy, trong Đông y cổ truyền cũng như Đông y hiện đại, đều không thấy nói tới tác dụng chữa tiểu đường type 2 (Đông y gọi là "tiêu khát") của vẩy tê tê. Nói cặn kẽ hơn, trường hợp tiểu đường đã chuyển sang giai đoạn biến chứng, chân bị lở loét, hoại tử, ... khi đó mới cần dùng đến một lượng nhỏ vẩy con tê tê (xuyên sơn giáp), để phối hợp với một số vị thuốc khác chữa trị.

Như trên đã nói, vẩy tê tê (xuyên sơn giáp) là loại thuốc "hoạt huyết hóa ứ", chỉ sử dụng khi khí huyết bị ứ trệ, dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc. Lấy vẩy con tê tê sắc nước uống như nước trà hằng ngày trong thời gian dài sẽ khiến Âm Dương mất cân bằng, chức năng tạng phủ bị rối loạn, mà sinh ra nhiều loại bệnh khác.

Trên thực tế, để chữa trị tiểu đường, có thể sử dụng một số loại Món ăn - Bài thuốc, cũng như một số vị thuốc có sẵn trong vườn nhà, rẻ tiền và dễ kiếm hơn, như "Thuốc vườn nhà" đã từng giới thiệu với bạn đọc. Ngoài ra, do bị săn bắt quá mức, số lượng tê tê hiện tại không còn nhiều. Tê tê đã dược đưa vào sách đỏ, cần bảo vệ và cấm săn bắt.

"Thuốc vườn nhà" xin được giới thiệu thêm một số đơn thuốc chủ yếu có dùng vảy tê tê (xuyên sơn giáp), để bạn và Quý bạn đọc khác cùng tham khảo:

    (1) Thuốc thông sữa: Dùng chữa phụ nữ sau khi đẻ không có sữa, thiếu sữa:

        - Nướng xuyên sơn giáp, tán nhỏ; ngày uống 2 lần, mỗi lần 4g, có thể cùng uống với một ít rượu.

        - Hoặc dùng xuyên sơn giáp (sao vàng) 5g, đương quy 7g, cát cánh 5g, thược dược 5g, mộc thông 5g, phục linh 7g, xuyên khung 5g, thiên hoa phấn 5g; sắc với nước, chia 3 lần uống trong ngày.

    (2) Chữa mụn nhọt: Xuyên sơn giáp 10g, bạch chỉ 5g, tạo giáp thích (gai bồ kết) 8g, hoàng kỳ 6g, đương quy 6g; nước 600ml, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.

    (3) Chữa tràng nhạc vỡ loét: Đốt xuyên sơn giáp, nghiền nhỏ đắp vào.

    (4) Chữa lông quặm: Xuyên sơn giáp sao vàng, xà thoái (xác rắn), địa long (giun đất) - 3 thứ dùng liều lượng bằng nhau; nghiền thành bột mịn. Cách dùng: Ngậm một ngụm nước trong miệng, hít bột thuốc vào lỗ mũi (lông quặm ở mắt trái thì hít bột thuốc và lỗ mũi phải, lông quặm ở mắt phải thì hít vào lỗ mũi bên trái).

Lương y HUYÊN THẢO