Thuốc thường dùng chữa chứng hư hàn

Hỏi:

Từ năm ngoái tôi bắt đầu cảm thấy người thường mệt mỏi, hay vã mồ hôi, đại tiện phân thường lỏng, nhiều khi sáng sớm vừa thức dậy là thấy đau bụng, mót đại tiện, phải vào ngay nhà vệ sinh, nếu không sẽ bị vãi ra quần. Cũng từ năm ngoái, tôi bắt đầu chịu rét rất kém, bàn chân và bàn tay thường xuyên bị lạnh. Vậy tôi bị bệnh gì? Xin nhờ "Thuốc vườn nhà" hướng dẫn cho bài thuốc để chữa.

Nguyễn Thái Bình, Quảng Ninh

Đáp:

Những điều bạn viết khiến chúng tôi nghĩ tới chứng bệnh mà Đông y gọi là "hư hàn" - một trạng thái bệnh lý do dương khí hư tổn (dương hư) gây nên.

Theo Đông y: Âm dương cân bằng thì cơ thể khỏe mạnh; âm dương mất cân bằng, thì sinh bệnh tật. Nếu như âm tinh trong cơ thể bị hư tổn (âm hư), không đủ sức để chế ước, cân bằng với dương, thì âm dương sẽ mất cân bằng, dương thiên thịnh và lấn át âm, dẫn tới những biểu hiện bệnh lý có tính nhiệt, gọi là "hư nhiệt". Ngược lại, một khi dương khí bị hư tổn (dương hư), không đủ sức để chế ước, cân bằng với âm, thì âm sẽ thắng thế (thiên thịnh), dẫn tới trạng thái bệnh lý với những triệu chứng có tính hàn, gọi là "hư hàn".

Gọi là "hư hàn" (hay "hư nhiệt"), là vì bản chất chứng "hàn" (hay chứng "nhiệt") này, là do "hư tổn" (hư) gây nên. "Hư hàn" là trạng thái bệnh lý dương khí bị thiếu hụt (dương hư), nên các chức năng của dương khí như xúc tiến các quá trình chuyển hóa, sưởi ấm, hóa sinh, phòng vệ, ... đều bị giảm sút ở mức độ nhất định. Những biểu hiện thường gặp nhất là tinh thần uể oải, người mệt mỏi, người và chân tay lạnh, sắc diện nhợt nhạt, vã mồ hôi (tự hãn), tiểu tiện trong dài, đại tiện lỏng nhão, đau bụng ỉa chảy; chất lưỡi bệu, rêu lưỡi trắng nhớt, ...

Nguyên nhân dẫn đến chứng "hư hàn", thường là do âm tà xâm phạm, lâu ngày làm cho phần dương của cơ thể bị tổn thương; hoặc bệnh lâu ngày không khỏi, khiến cho dương khí bị hao tổn; hoặc do tiên thiên bất túc - bẩm sinh nguyên dương vốn yếu ớt; hoặc do tuổi cao, dương khí dần suy, gây nên.

Để chữa trị, Đông y thường sử dụng những món ăn, vị thuốc có tác dụng bồi bổ dương khí (bổ dương) để chữa. Trong điều kiện gia đình, bạn có thể sử dụng thử một số biện pháp cụ thể như sau:

    1. Trong ăn uống, cần bổ sung thêm một số thức ăn có tác dụng hỗ trợ dương khí.

        - Thịt nên dùng: Thịt dê, thịt chó, thịt chim sẻ, thịt gà, ....

        - Trái cây nên dùng: Đào, hạnh, vải, nhãn, mít, dứa, ... ; cần hạn chế những thức ăn có tính đắng, lạnh như mướp đắng, dưa chuột, ...

        - Món ăn thường dùng:

            (1) Thịt dê hầm tỏi: Thịt dê 250g, tỏi 50g, thêm nước vào hầm cho đến khi thịt chín nhừ. Chia 2-3 lần ăn trong ngày; ăn thịt, tỏi và nước hầm.

            (2) Cháo hạt hẹ: Hạt hẹ (sao vàng, tán thành bột mịn) 30g, gạo tẻ 50-60g; cho gạo vào nồi, thêm nước, nấu đến khi cháo chín, cho bột hạt hẹ vào khuấy đều, đun cho sôi lại là được; chia thành nhiều lần ăn trong ngày.

    2. Bài thuốc thường dùng:

        - Thục địa 240g, sơn thù du 120g, sơn dược 120g, trạch tả 90g, đan bì 90g, phục linh 90g, quế chi 30g, phụ tử chế 30g, bổ cốt chi 30g; tất cả tán thành bột mịn, trộn với mật hoàn thành viên; ngày uống 1-2 lần, mỗi lần khoảng 8-10g, chiêu thuốc bằng nước đã đun sôi hoặc nước muối nhạt. Tất cả các vị thuốc nói trên có thể mua ở hầu hết các cửa hàng Đông - Nam dược.

        - Cũng có thể chỉ dùng 1/10 liều lượng các vị thuốc trong đơn, sắc nước uống trong ngày; nhưng cần lưu ý: phụ tử chế phải sắc trước 1 giờ (để phân giải bớt độc tố), sau đó cho các vị thuốc còn lại vào sắc uống.

Dù sao, bạn vẫn nên đến một phòng khám Đông y đáng tin cậy, để được các thầy thuốc thăm khám và hướng dẫn cụ thể. Những điều khuyến cáo ở trên, chỉ nên coi là những ý kiến tham khảo.

Lương y HUYÊN THẢO