Thuốc Nam thường dùng chữa ban hồng (rubella)

Hỏi:

Thời gian gần đây, các phương tiện truyền thông hay nhắc tới bệnh rubella - một căn bệnh mà y học hiện đại vẫn chưa tìm ra được loại thuốc đặc trị và có thể gây rất nhiều biến chứng ở trẻ sở sinh. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" thông tin cho biết: Bệnh rubella có những đặc điểm gì và có thể sử dụng những vị thuốc Nam ở quanh vườn nhà để phòng ngừa, chữa trị hay không?

Nguyễn Thị Mây, Sóc Sơn, Hà Nội

Đáp:

Rubella là loại bệnh truyền nhiễm cấp tính, do virut rubella, thuộc nhóm Togavirus họ Togaviridae gây nên. Đó là một trong những bệnh phát ban thường gặp, hay xuất hiện từ cuối mùa đông, qua mùa xuân, đến tận đầu hè; suốt từ tháng 12 tới các tháng 5-6 năm sau. Bệnh hay gặp ở trẻ nhỏ từ 1-5 tuổi, nhưng cũng có thể gặp ở cả người đã trưởng thành, và có thể lây lan thành dịch. Ban trong bệnh sởi có màu đỏ, nên sởi còn gọi là "bệnh ban đỏ". Ban trong rubella màu hồng, nên còn gọi là "bệnh ban hồng" hoặc "bệnh sởi Đức" (để phân biệt với loại "sởi thường").

Biểu hiện điển hình của bệnh là, khởi đầu có những triệu chứng giống như cảm mạo (sốt nhẹ, ho, sổ mũi, ...) và trong vòng một ngày, trên da bắt đầu xuất hiện những nốt chẩn, cỡ bằng đầu kim hay hạt vừng, màu hồng nhạt, hợp thành những mảng ban màu hồng, lan dần từ đầu, má, rồi khắp cả cơ thể, đồng thời sưng đau hạch bạch huyết ở sau tai, gáy và dưới cổ. Thông thường, khoảng 2-3 ngày sau, các nốt chẩn biến mất, không bong vẩy và không để lại những nốt thâm trên da như trong bệnh sởi.

Ở trẻ nhỏ, các triệu chứng trước khi nổi ban thường rất nhẹ, thậm chí không có biểu hiện gì rõ rệt. Nhưng ở người lớn, các triệu chứng ban đầu nặng hơn, có thể sốt cao, đau đầu, đau họng, đau khớp, ... Bệnh tình ở người lớn, thông thường cũng nặng hơn so với trẻ nhỏ và có thể dẫn tới biến chứng nguy hiểm. Phụ nữ đang mang thai bị mắc bệnh Rubella, nhất là giai đoạn đầu của thai kỳ, có thể ảnh hưởng tới sự phát triển bình thường của thai, thậm chí hài nhi sinh ra bị dị dạng.

Khoa học đã tìm ra và đã chế tạo được vaccin phòng rubella. Vaccin rubella an toàn và hiệu quả. Khi được dùng cho trẻ em, thường phối hợp với vaccin sởi và quai bị. Tại một số nước phát triển, bệnh rubella gần như đã được loại trừ, nhờ chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ em. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải duy trì và đạt được tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ nhỏ trên 80%.

Trong Đông y, tất nhiên không có loại bệnh tên bệnh là Rubella, nhưng những chứng trạng, cũng như cách chữa trị bệnh này, đã được đề cập trong phạm vi của chứng bệnh "phong chẩn", còn gọi là "phong sa", từ nhiều thế kỷ trước.

Theo Đông y: "Phong chẩn" là một bệnh thời khí (phát tác theo mùa), do "phong nhiệt" (thời tiết thất thường và vi khuẩn, vi-rút) xâm phạm vào cơ thể, ứ đọng lại ở hai tạng phế và tỳ, mà gây nên bệnh.

Tây y vẫn chưa tìm ra được loại thuốc đặc hiệu để chữa bệnh Rubella, việc điều trị hiện tại chủ yếu mới tập trung vào việc khống chế triệu chứng cụ thể. Trong khi đó, từ xưa Đông y đã căn cứ vào mức độ lây nhiễm bệnh tà nặng hay nhẹ, vị trí mắc bệnh nông hay sâu, mà phân biệt sử dụng các bài thuốc có tác dụng "sơ phong thanh nhiệt" hay "thanh nhiệt giải độc" để chữa trị.

Trên lâm sàng, Đông y thường căn cứ vào mức độ nặng nhẹ của bệnh, mà chọn dùng một trong hai bài thuốc sau:

    (1) Bài thuốc 1:

        - Thành phần: Kinh giới 10g, kim ngân 10g, trúc diệp (lá tre) 9g, cát cánh 5g, cam thảo 5g, bạc hà 5g (cho vào sau, trước khi bắc thuốc ra 2-3 phút); thêm 800ml nước, sắc còn 300ml; chia ra 3 lần uống lúc đói bụng (sáng, trưa và chiều).

        - Tác dụng: Tán phong, thanh nhiệt, thấu chẩn. Dùng chữa Rubella thể tương đối nhẹ, với những triệu chứng như phát sốt, sợ gió, hắt hơi, sổ mũi, ho nhẹ, tinh thần uể oải, ăn không ngon, nốt chẩn thưa và nhỏ, màu hồng nhạt, phân bố đều, sau 2-3 ngày thì biến mất, có cảm giác ngứa, hạch bạch huyết ở sau tai, gáy, cổ sưng đau; chất lưỡi hơi đỏ, rêu lưỡi trắng mỏng hoặc vàng mỏng, mạch phù sác (nổi, nhanh).

        - Gia giảm: Nếu hạch sưng đau nhiều, thêm bồ công anh, hạ khô thảo - mỗi thứ 10g. Nếu họng sưng đau, thêm đại thanh diệp (lá bọ mẩy) 10g. Nếu da ngứa nhiều, thêm đan bì, thuyền thoái (xác ve sầu) - mỗi thứ 5g.

    (2) Bài thuốc 2:

        - Thành phần: Kim ngân hoa 10g, tang diệp (lá dâu tằm) 10g, trúc diệp 8g, liên kiều 10g, ngưu bàng tử 6g, xích thược 10g, lô căn (rễ lau) 10g, thuyền thoái 5g, hoàng cầm 5g, cam thảo 5g; thêm 1000ml nước, sắc còn 400ml; chia ra 4 lần uống lúc đói bụng (sáng, trưa, chiều và tối).

        - Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, lương huyết. Dùng chữa Rubella thể nặng, với những triệu chứng như sốt cao, khát nước, bồn chồn không yên, nốt chẩn đỏ tươi hoặc tím đen, mọc dầy đặc, tiểu tiện sẻn đỏ, đại tiện bí kết; chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng dày hoặc vàng thô, mạch sác hữu lực (nhanh, mạnh).

        - Gia giảm: Nếu khát nước nhiều, thêm thiên hoa phấn 10g, tiên mao căn (rễ cỏ tranh tươi) 15g. Nếu đại tiện bí kết, thêm sinh đại hoàng 6g, mang tiêu 3g. Nếu chẩn mọc dầy đặc, sắc tím tối, thêm sinh địa, đan bì, tử thảo, mỗi thứ 8-10g. Nếu kém ăn, thêm thần khúc 8g, cốc nha 6g.

Lương y HUYÊN THẢO