Tác dụng chữa bệnh của quả đào tiên

Hỏi:

Tôi muốn nhờ "Thuốc vườn nhà" tư vấn cách dùng và tác dụng chữa bệnh của quả đào tiên. Vì nơi tôi ở, đào tiên mọc rất tốt, cho quả to, ... và tôi nghe nói quả đào tiên có thể chữa nhiều bệnh.

Đào Thị Thu, Kontum

Đáp:

Cây đào tiên

Cây đào tiên, còn gọi là "cây trường sinh", mọc hoang dại và được trồng ở các tỉnh phía Nam nước ta, cũng như Lào và Cămpucia; còn thấy mọc ở Nam Mỹ và Châu Phi. Theo A. Petelot thì cây có nguồn gốc Braxin, có tên khoa học là Crescentia cujete Lin., thuộc họ Núc nác (Bignoniaceae).

Đào tiên là loại cây gỗ, cao 7-10m, lá mọc hình tán, xanh tươi hầu như quanh năm, hoa mọc đơn độc ngay trên thân và cành, mùi hơi khó chịu. Quả hình cầu, đường kính 6-12cm, trông giống quả bưởi to vừa phải, nhưng vỏ xanh cứng, trong quả có thịt (còn gọi là cơm hay nạc) màu trắng, vị chua chua, có nhiều hạt dẹt nhỏ cũng màu trắng. Nhưng cơm quả (thịt quả), khi nạo ra và để ở ngoài trời rất chóng chuyển sang màu đen.

Tên "đào tiên" hay "trường sinh", có lẽ xuất phát từ sức sống mãnh liệt của cây, vì chỉ cần lấy một đoạn cành còn xanh, đem vùi xuống đất, dù là đất khô cằn, vẫn mọc thành cây và phát triển  mạnh. Ngoài ra, cây có lá quanh năm xanh tốt, ra hoa và kết quả trong suốt bốn mùa.

Tên "đào tiên" của cây Crescentia cujete được nhà thực vật người Pháp ghi rõ trong quyển sách "Những cây thuốc ở Cămpuchia, Lào và Việt Nam", xuất bản từ năm 1953.

Như vậy, "đào tiên" là tên gọi đã được lưu truyền trong dân gian từ lâu.

Tên đào tiên khiến ta nhớ tới chuyện Tôn Hành Giả trong "Tây du ký", nhờ ăn quả đào tiên hái trộm trong vườn của Tây vương mẫu, mà được trường thọ.

Trước đây, khi nghe tên đào tiên, thường người ta chỉ nghĩ đến cây đào có hoa màu đỏ, dùng trang trí trong ngày Tết, quả ăn được, có tên khoa học Prunus persica Stokes hay Persica vulgaris Mill., thuộc họ hoa hồng (Rosaceae), nhưng trên thực tế, không thấy ai gọi cây này là cây "đào tiên".

Về tác dụng của cây đào tiên mà bạn hỏi, theo những tài liệu chúng tôi có trong tay: Trong thịt quả đào tiên có một số axit hữu cơ, như axit xitric, axit tactric, axit clorogenic, axit creosentic. Trong hạt có chất dầu, gần giống dầu lạc hay dầu ô lưu. Chưa thấy những kết quả nghiên cứu lâm sàng về tác dụng kéo dài tuổi thọ.

Theo tài liệu của cố Giáo sư Tiến sĩ khoa học Đỗ Tất Lợi: Năm 1987, có đoàn cán bộ dược của nước ta qua thăm một ngôi chùa ở thủ đô Viêntian, được sư cụ trụ trì ngôi chùa giới thiệu tác dụng kéo dài tuổi thọ của quả đào tiên như sau: "Ở Viêntian có 13 vị sư, nhờ ăn quả đào tiên mà thọ hơn 130 tuổi". Lúc phái đoàn đến thăm, còn 7 cụ vẫn đang mạnh khỏe, hàng ngày vẫn tụng kinh, lễ phật. Cũng vào thời kỳ ấy, bệnh nhân đến chùa Pháp Hoa ở Long Thành, Đồng Nai, cũng thấy vị sư trụ trì ở đó thường dùng quả đào tiên để chế thuốc bổ - có phối hợp thêm một số vị thuốc khác, nhưng không thể biết là những vị thuốc gì.

Việc sử dụng đào tiên để chữa bệnh, chủ yếu vẫn dựa vào kinh nghiệm dân gian, ở trong và ngoài nước.

Theo những tài liệu nước ngoài, nhân dân Châu Phi và Nam Mỹ dùng đào tiên để chế thuốc chữa ho, nhuận tràng: Bổ quả đào tiên, cạo lấy phần thịt trắng, thái nhỏ, cho vào chảo hay nồi đun nóng và đảo cho chín (lúc đầu màu trắng, nhanh chóng chuyển thành đen nhánh) rồi chế thành xirô, gọi là xirô decalebasse, dùng để chữa ho.

Cũng theo tài liệu nước ngoài:

    - Cơm quả đào tiên chưa chín, được dùng làm thuốc tẩy và nhuận tràng.

    - Cơm quả đào tiên ngâm rượu, dùng với liều nhỏ (với liều 10 centigam) làm thuốc khai vị, với liều 60 centigam làm thuốc tẩy mạnh do tác dụng tăng cường co bóp ruột.

    - Tại Ấn Độ, thường dùng nước sắc của vỏ cây để rửa các vết thương, lá giã đắp để chữa đau đầu.

Lương y HUYÊN THẢO