Tác dụng chữa bệnh của lạc tiên

Hỏi:

Tôi nghe nói quả lạc tiên ngâm đường uống có tác dụng chữa "nóng trong", có thể trị mụn trứng cá và các bệnh viêm nhiễm ngoài da. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" giải thích cụ thể và phổ biến thêm vài tác dụng khác (nếu có) của quả lạc tiên.

Trần Thu Hà, phường Thanh Lương, Hà Nội

Đáp:

Cây lạc tiên

Cây lạc tiên mọc hoang ở khắp nơi tại nước ta, thường thấy ở các bãi hoang, bờ bụi, ... có thể trồng bằng dây vào mùa xuân. Cây còn có tên là "cây lạc", "cây nhãn lồng" (Nam Bộ), "lồng đèn", "hồng tiên", "mắc mát" (Đà Lạt), "co hồng tiên" (Thái), "tây phiên liên", "long châu quả", tên khoa học là Pasiflora foetida L.

Lạc tiên là một loại dây mọc leo, thân mềm trên có rất nhiều lông mềm. Lá mọc so le hình tim, mép lượn sóng xẻ thành 3 thùy. Hoa mọc riêng lẻ, cánh màu trắng hay tím nhạt, lá đài màu trắng phía dưới có gân xanh. Quả hình trứng dài 2-3cm, bao bởi các lá bắc như một cái bao ở ngoài. Quả lạc tiên thuộc loại "quả tương" (vỏ mỏng bên trong chứa chất dịch và có hạt nhỏ) trong có nhiều hạt nhỏ hình trứng, khi chín màu vàng, ăn được. Trẻ nhỏ thường hái quả lạc tiên ăn, một số nơi dùng ngọn luộc làm rau ăn.

Theo sách "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam": Trong dân gian thường dùng dây và lá sắc uống làm thuốc an thần, chữa mất ngủ. Trước đây một số xí nghiệp và bệnh viện ở nước ta thường dùng chế thành thuốc nước ngọt có pha cồn, dùng để an thần, chữa mất ngủ, tim hồi hộp; Thường phối hợp với nhiều vị thuốc khác như tim sen (liên tâm), lá dâu, ...

Theo sách "Trung dược đại từ điển": Quả lạc tiên (long chu quả) có vị ngọt, tính bình, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi thủy. Dùng chữa phế nhiệt khái thấu (ho do phế nóng), phù thũng, bạch trọc, giã đắp chữa ung nhọt lở loét ở chân.

Quả lạc tiên có tác dụng thanh nhiệt, vì vậy việc dùng quả lạc tiên để chữa "nóng trong" và phòng viêm nhiễm ngoài da là có cơ sở nhất định. Tuy nhiên, thu hái được lượng lớn quả lạc tiên không phải việc đơn giản vì như trên đã nói, quả lạc tiên là loại "quả tương" rất dễ bị vỡ, nát. Nếu không sấy khô ngay rất khó bảo quản. Có thể cũng chính vì vậy, trong dân gian thường dùng lá và dây.

Một số bài thuốc có sử dụng lạc tiên:

    (1) Chữa lỵ: Dùng quả lạc tiên 60g, rửa sạch, sắc lấy nước, pha thêm đường, chia 2 lần uống trước bữa ăn (Phúc Kiến dân gian thảo dược).

    (2) Chữa thần kinh suy nhược: Dùng dây, lá lạc tiên 8-10g, sắc uống. Hoặc phối hợp với lá vông, lá dâu tằm, tâm sen, nấu thành cao lỏng uống, ngày dùng 2-5g, uống trước khi đi ngủ.

    (3) Chữa viêm da, mụn mủ, ghẻ ngứa: Dùng lá lạc tiên nấu nước tắm rửa.

    (4) Làm dịu thần kinh, trợ tim, chữa mất ngủ: Dùng dây, lá lạc tiên 20g, hạt sen 12g, lá tre 10g, lá dâu tằm 10g, lá vông nem 12g, cam thảo 6g, xương bồ 6g, táo nhân (sao đen) 10g; sắc nước uống trong ngày.

Lương y HUYÊN THẢO