"CỎ CỨC HEO" có những tác dụng gì?

Hỏi:

Đề nghị "Thuốc vườn nhà' cho biết "cây cỏ cức heo" còn có tên là gì? Vì ở vùng quê rất dễ kiếm, tôi xin gửi ảnh cây này (lá và hoa) kèm theo trong mail. Tôi đang dùng để chữa viêm mũi. Ngoài tác dụng đó ra, xin cho biết còn có tác dụng khác nữa không?

L.V.H, Cao Lãnh, Đồng Tháp

Đáp:

Cây hoa cứt lợn

Cây trong ảnh bạn gửi tới ở ngoài Bắc thường gọi là "cây hoa cứt lợn", tên khoa học là Ageratum conyzoides L., thuộc họ Cúc Asteraceae (Compositae).

Cách nay không lâu chúng tôi đã có lần đề cập đến cây thuốc này, khi một bạn đọc sử dụng chữa viêm xoang và thắc mắc "Dùng vị thuốc này lâu ngày có gây nên những tác dụng phụ không có lợi hay không?". Nay chúng tôi xin cung cấp thêm một số thông tin liên quan đến vị thuốc mọc hoang khắp nơi và dễ kiếm này.

Lưu ý: Tại một số địa phương ở nước ta, người ta còn gọi "cây hy thiêm" (một loại cây khác) là "cây cứt lợn", cần chú ý để tránh nhầm lẫn.

Cây hy thiêm

Tại Việt Nam, cây hoa cứt lợn còn có tên là "cỏ hôi", "cây ngũ sắc", "ngũ vị", "cây bông ổi", ...

Đông y Trung Quốc (Trung y) gọi là "thắng hồng kế", còn gọi là "hàm hà hoa", "xú lô thảo", "bạch hoa xú thảo", "bạch hoa thảo", "hàm hà thảo", "lộ ngộ hương", "miêu thỉ thảo", "bạch mao khổ", "mao xạ hương", "xú thảo", ...

Theo Đông y học: Cây hoa cứt lợn có vị cay, đắng, tính mát; vào 2 kinh Thủ thái âm Phế và Thủ quyết âm Tâm bào. Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sát trùng, tiêu thũng, trục ứ. Dùng chữa cảm mạo phát sốt, các chứng bệnh yết hầu sưng đau, ung thũng, mụn nhọt, ... Sách Quảng Đông trung dược còn nói dùng để trị bệnh sa tử cung và u tử cung.

Liều dùng: Uống trong, 15-30g khô (hoặc 30-60g tươi), sắc với nước uống hoặc giã vắt lấy nước cốt uống; dùng ngoài không kể liều lượng.

Một số ứng dụng cụ thể:

    (1) Phụ nữ bị rong huyết sau khi sinh nở: Trong dân gian có kinh nghiệm hái chừng 30-50g cây hoa cứt lợn tươi, đem về rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt và chia 3 lần uống trong ngày; uống liên tục trong 3-4 ngày (Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam).

    (2) Trị các chứng bệnh ở yết hầu (bao gồm cả bạch hầu): Hái chừng 30-60g lá cây hoa cứt lợn tươi, giã nát vắt lấy nước cốt, hòa thêm nước và đường phèn vào, chia 3 lần uống trong ngày; cũng có thể lấy lá phơi khô, tán mịn, dùng làm thuốc bột, ngậm và nuốt dần xuống họng (Tuyền Châu bản thảo).

    (3) Trị nhọt độc sưng đau: Nhổ cả cây hoa cứt lợn, rửa sạch, trộn với cơm nguội, thêm chút muối, trộn đều, giã nát, đắp vào chỗ có bệnh (Tuyền Châu bản thảo).

    (4) Trị "ngư khẩu tiện độc" (chỉ nên tham khảo vì cần tìm hiểu thêm): Lá cây hoa cứt lợn tươi 100-120g, trà bính 15g; tất cả đem giã nát, hơ nóng rồi đắp vào chỗ bị bệnh (Phúc Kiến dân gian thảo dược).

    "Ngư khẩu tiện độc" là tên chứng bệnh ngoại khoa của Đông y, do bị bệnh giang mai, hạch bạch huyết ở bẹn sưng tấy (Syphilitic buto), nếu sưng hạch ở bên trái thì Đông y gọi là "ngư khẩu", ở bên phải gọi là "tiện độc".

    (5) Sưng đau do giãn gân, sái xương: Lấy một nắm cây hoa cứt lợn khô cho vào lò đốt cháy và hun khói vào chỗ đau (Phúc Kiến dân gian thảo dược).

    (6) Cảm mạo phát sốt: Lấy cây hoa cứt lợn tươi 60g sắc nước uống (Quảng Tây trung thảo dược).

    (7) Ngoại thương xuất huyết: Lấy một nắm cây hoa cứt lợn giã nát đắp vào chỗ bị thương (Quảng Tây trung thảo dược).

    (8) Mụn nhọt mưng mủ chưa vỡ: Lấy một nắm cây hoa cứt lợn tươi, thêm chút đường đỏ, giã nát đắp vào chỗ bị thương (Quảng Tây trung thảo dược).

    (9) Nga khẩu sang, đinh nhọt sưng đỏ: Lấy 10-15g cành và lá cây hoa cứt lợn sắc nước uống (Vân Nam trung thảo dược).

    "Nga khẩu sang" (miệng con ngỗng) còn gọi là "tuyết khẩu chứng" (miệng như có tuyết bám vào) là tên gọi dân gian của chứng bệnh "viêm miệng ap-tơ" (oral thrush) do nhiễm phải một loại nấm mốc gây nên; thường thấy ở trẻ nhỏ suy dinh dưỡng, tiêu chảy mạn tính, dùng kháng sinh và hormone tuyến thượng thận dài ngày.

    Chứng trạng: Niêm mạc miệng phát đỏ, xuất hiện những nốt trắng hay màng trắng, bệnh kéo dài sẽ lan tới lưỡi, lợi, vòm họng trên, những mảng trắng rất khó lau sạch; bệnh kéo dài có thể gây nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu hóa, ...

    (10) Sốt rét, cảm mạo: Lấy 15-20g cành và lá cây hoa cứt lợn khô sắc với nước, chia 2 lần uống trong ngày (Văn Sơn trung thảo dược).

    (11) Phong thấp đau nhức, gãy xương (sau khi đã cố định lại): Lấy một nắm cây hoa cứt tươi, giã nát đắp vào chỗ đau (Văn Sơn trung thảo dược).

Lương y HUYÊN THẢO