Rau dừa nước - Thuốc quý chữa bệnh đường tiết niệu

Hỏi:

Gần chỗ tôi ở, có rất nhiều rau dừa nước mọc. Nghe nói, đó cũng là một cây thuốc chữa được nhiều bệnh. Rất mong "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng rau dừa nước cũng là cây thuốc hay không? Có thể sử dụng cây dừa nước chữa những bệnh gì?

B.Đ.G.Đ, Từ Liêm, Hà Nội

Đáp:

Rau dừa nước là một loại cây mọc hoang dại. Thường thấy ở các ao, đầm, bờ ruộng ẩm ướt. Cây còn có nhiều tên gọi khác. Trong Nam thường gọi là "rau dừa trâu", người dân tộc Thái gọi là "co nha pót", ...; trong sách thuốc thường gọi là "thủy long", "du long thái", "quá đường xà", ...; tên khoa học là Jussiaea repens L. (Ludwigia adscendens (L.) Hara), thuộc họ Rau dừa nước (Oenotheraceae).

Rau dừa nước là một cây mọc bò hay mọc nổi trên mặt nước, bén rễ ở các mấu và có phao nổi, xốp hình trứng. Lá hình trứng hay hơi thuôn, đến cuống hơi hẹp lại, đầu tù hay hơi tròn, dài 4-6cm. Hoa mọc đơn độc ở kẽ lá màu trắng, cuống dài 1cm. Đài 5 răng, tràng 5, nhị 10, bầu hạ, 5 ô. Quả nang hình trụ dài 25mm, mở thành ba mảnh, trên mặt có lông. Hạt nhiều, nhỏ, hình khối chữ nhật. Để sử dụng làm thuốc, có thể thu hái gần như quanh năm. Hái về rửa sạch, thái ngắn, phơi hay sấy  khô.

Lưu ý: Bạn đọc phía Nam nên lưu ý, cần tránh nhầm lẫn cây "rau dừa nước" với cây "dừa nước". "Dừa nước" là cây họ Cau, có thân ngâm dưới bùn, lá hình lông chim; cụm hoa cao tới 2m; quả hạch, hợp thành buồng hình cầu, màu nâu sẫm; bên trong quả có một hạt cứng, phôi nhũ lúc non trong, ... Cũng có thể sử dụng làm thuốc, nhưng không đề cập ở đây.

Rau dừa nước đã được sử dụng để làm thuốc trong dân gian và trong Đông y từ nhiều thế kỷ trước.

Theo Đông y: Rau dừa nước có vị ngọt, nhạt; tính mát. Có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, lương huyết, giải độc. Dùng chữa cảm sốt, ho khan, đái đục, phù thũng; đắp ngoài chữa sưng lở, vết thương rắn cắn.

Nghiên cứu hiện đại cho thấy: Trong thân lá rau dừa nước có những hợp chất flavon, tanin, rất nhiều chất nhầy và rất nhiều muối Na và K. Phân tích về mặt thực phẩm, thấy trong 100g rau dừa nước có 2,62g protit, 4,5g gluxit, 5,5g xenluloza, 1,2g tro, 153mg canxi, 2,5mg P, 0,7mg Fe 0,26mg caroten, 52mg vitamin C.

Trong dân gian, rau dừa nước nói chung chỉ dùng làm thức ăn cho lợn. Nhưng một vài nơi, một số người dùng ăn sống như rau xà lách. Có người dùng cây giã nát với dầu thầu dầu rồi xát lên đầu chữa sài đầu (teigne) và một số bệnh da đầu khác. Tại một số vùng khác, nhất là ở miền Nam, thường dùng sắc uống chữa sốt, lỵ ra máu, dùng ngoài chữa rắn cắn, bỏng.

Tại Malaixia, dân gian cũng dùng rau dừa nước giã nát chữa bệnh ngoài da. Dân ở đảo Angti sắc lấy nước chữa mắt và rửa vết thương cho chóng lên da.

Kinh nghiệm thực tế cho thấy, sử dụng rau dừa nước chữa trị một số chứng bệnh đường tiết niệu thường mang lại kết quả rất tốt. Cách sử dụng cụ thể như sau:

    (1) Chữa tiểu tiện nhỏ giọt, nước tiểu đục (lâm trọc): Dùng rau dừa nước 30g, đường phèn 15g; sắc lấy nước, chia 2 lần uống trong ngày, uống trước bữa ăn.

    (2) Chữa phù thũng: Dùng rau dừa nước 20g, tiểu hồi hương (hoặc hạt thì là 12g); sắc lấy nước, chia 2 lần uống trong ngày, uống trước bữa ăn.

    (3) Chữa viêm cầu thận cấp: Dùng rau dừa nước 30-40g khô, tua đa 20-30g (lấy phần rễ non mọc ở cành rủ xuống), tỳ giải 15-20g; tất cả cho vào nồi sắc với nước uống trong ngày; thông thường uống 5-7 thang thì bệnh khỏi.

Kết quả nghiên cứu lâm sàng: Vài chục năm trước, Bệnh viện Đông y Hà Nội đã tiến hành thử nghiệm: Dùng nước sắc rau dừa nước (100g khô trong một ngày, uống liên tục từ 5-10 ngày) chữa 25 người (23 nữ 2 nam) bị viêm bàng quang có những triệu chứng đái buốt, đái rắt, đái ra máu, mà không do sỏi, hoặc lao bàng quang hay lao thận gây nên. Kết quả thu được rất tốt: Sau 1-2 tuần điều trị, bệnh nhân hết đái buốt, đái rắt, nước tiểu bình thường; sau 6 tháng hay hơn không thấy tái phát. Các tác giả còn mở rộng điều trị 37 trường hợp đái ra dưỡng chấp (chylurie) và huyết dưỡng chấp (hemochylurie) mắc bệnh từ 1 tháng đến 1-2 năm. Bệnh nhân đi tiểu đục kéo dài, có bệnh nhân sáng dậy đái bật ra từng miếng màu trắng như thạch hoặc màu hồng như miếng thịt. Kiểm tra máu không thấy ấu trùng giun chỉ. Kết quả thu được rất tốt. Cách dùng cũng như trên: Mỗi ngày uống 100-200g rau dừa khô dưới dạng thuốc sắc (thêm 1,5-2 lít nước, đun sôi 2-3 giờ còn 0,5 lít , chia 2 lần uống trong ngày). Thời gian điều trị từ 4-64 ngày liên tục. Trong  thời gian điều trị bệnh nhân kiêng mỡ, trứng, ít ăn mặn hoặc ăn nhạt. Không những làm hết dưỡng chấp mà còn hết cả anbumin, hồng cầu, bạch cầu trong nước tiểu ("Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" - Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi).

Ngoài ra, còn có thể sử dụng rau dừa nước để chữa trị một số bệnh khác:

    (1) Chữa cảm mạo phát sốt, ho khan: Rau dừa nước 30g khô (60g tươi); sắc uống thay trà trong ngày.

    (2) Chữa nhũ ung: Dùng rau dừa nước tươi, rửa sạch, giã nát, đắp vào chỗ bị thương.

    Đông y gọi "nhũ ung" là loại nhọt độc, mọc ở bầu vú: Đầu tiên thấy có khối kết rắn hung hung đỏ, trướng đau, kèm theo phát sốt phát rét; khoảng 7-10 ngày thì vỡ mủ; nếu không điều trị kịp thời có thể hình thành lỗ rò, khi đó Đông y gọi là "nhũ lậu".

    (3) Sởi đã mọc mà vẫn sốt cao: Dùng rau dừa nước tươi 50-100g; giã vắt lấy nước cốt, hấp cách thủy rồi cho uống dần dần.

    (4) Chữa "giời leo" (zona): Dùng rau dừa nước tươi giã vắt lấy nước cốt, trộn với bột gạo nếp đắp vào chỗ da bị bệnh.

Lương y HUYÊN THẢO