Ké hoa đào có tác dụng gì?

Hỏi:

Tôi thấy chuyên mục "Thuốc vườn nhà" đã giới thiệu tương đối kỹ về cây "ké đầu ngựa". Gần đây về quê tôi thấy nhiều người nói còn cây ké khác, dáng tựa như cây bông, hoa màu hồng như hoa đào phai, cũng có thể dùng để chữa bệnh. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết có đúng hay không? Cây có thể dùng chữa bệnh gì?

Văn Toán, Hà Nội

Đáp:

Ké hoa đào

Cây bạn quan tâm cũng là một vị "thuốc vườn nhà" có nhiều công dụng. Trong sách thuốc, cây có tên là "ké hoa đào"; cây còn có nhiều tên khác như "ké hoa đỏ", "ké huyết", "phan thiên hoa", "tiêu phan thiên hoa", "nha khac mòn" (Thái), "bái lương", "bái cúc", "vái", "địa đào hoa", "niêm du tử", "dã miên hoa"; tên khoa học là Urena lobata L. (Urena monopetala Lou., Urena sinuata L., Urena scabruiscula DC.)., thuộc họ Bông (Malvaceae).

Ké hoa đào là một cây nhỡ cao chừng 1m, có cành mang nhiều lông mịn hình sao. Lá gần tròn, đường kính 4-6cm, có khi tới 9cm, gân lá hình chân vịt (gồm 3-7 gân); mép có răng cưa và chia thùy; đầu lá nhọn phía cuối bằng hay hơi bằng; mặt trên màu xanh, mặt dưới màu tro nhạt có nhiều lông, dài hình sao. Hoa có cánh màu hồng, mọc đơn độc hay thành đôi ở kẽ lá, đường kính chừng 1,7cm. Quả hình cầu dẹt, có lông, trên có những gai hình móc, đường kính 7-8mm, hạt có vân dọc và có lông gợn ngắn. Mùa hoa suốt Hạ và Thu.

Ở nước ta, ké hoa đào mọc hoang khắp nơi. Cây còn mọc ở Trung Quốc, Malayxia, Philipin.

Để làm thuốc, dùng toàn cây hoặc lá, phơi khô hay dùng tươi. Thu hái tốt nhất vào các mùa Hạ và mùa Thu.

Theo Đông y: Ké hoa đào có vị cay ngọt, tính bình. Theo sách "Mân đông bản thảo" vào 2 kinh Phế, Tỳ. Có tác dụng trừ phong lợi thấp, thanh nhiệt giải độc. Dùng chữa cảm mạo phát sốt, phong thấp đau nhức, lỵ tật (bệnh lỵ), thủy thũng, lâm bệnh (tiểu tiện nhỏ giọt), bạch đới (khí hư, huyết trắng), thổ huyết, ung thũng, ngoại thương xuất huyết.

Dân gian ở nước ta thường dùng rễ và thân sao vàng sắc uống và chữa lỵ, lá dã nát đắp lên những chỗ đau sưng, hoặc rắn độc cắn.

Liều dùng hàng ngày: Uống trong, dùng 30-60g sắc nước uống. Dùng ngoài, giã  nát đắp.

Kiêng kỵ: Theo sách "Quảng Tây dược thực đồ chí", người hư hàn kỵ dùng.

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số bài thuốc có dùng ké hoa đào:

    (1) Chữa cảm mạo: Dùng rễ cây ké hoa đào 24g, sắc nước uống trong ngày.

    (2) Chữa viêm họng: Dùng rễ cây ké hoa đào 60g, sắc lấy nước, dùng để ngậm và súc miệng; có thể uống thêm nước sắc, liều lượng nhiều ít tùy tình trạng bệnh.

    (3) Chữa ho ra máu: Dùng búp và lá non ké hoa đào 30-60g, rửa sạch, thái nhỏ, thịt lợn nạc lượng thích hợp, hầm lên ăn mỗi ngày 1 lần.

    (4) Chữa kiết lỵ: Dùng ké hoa đào 20-40g, phối hợp với ba chẽ 10g; sắc nước uống.

    (5) Chữa phong thấp viêm khớp xương đau nhức: Dùng rễ cây ké hoa đào 30-60g, sắc nước uống trong ngày.

    (6) Chữa viêm thận, phù thũng: Dùng rễ ké hoa đào 30-60g, sắc nước uống ngày 2 lần.

    (7) Chữa rong huyết: Dùng ké hoa đào 20-40g, phối hợp với mần tưới, chỉ thiên, mã đề - mỗi thứ 10-15g; sắc nước uống.

    (8) Chữa khí hư: Dùng rễ hoặc cành lá ké hoa đào 20-40g, phối hợp với chua ngút, bòng bong lá to - mỗi thứ 10-15g; sắc nước uống trong ngày.

    (9) Chữa mụn nhọt lở loét, mưng mủ: Dùng rễ cây ké hoa đào giã nát đắp.

Lương y HUYÊN THẢO