Dùng chè đắng thay thế nước hàng ngày?

Hỏi:

Mấy tháng gần đây, ở cơ quan tôi người ta đua nhau mua "chè đắng" về nấu nước hoặc pha uống thay nước hàng ngày. Vì cho rằng, chè đắng có tác dụng hạ huyết áp, điều hòa mỡ máu, bổ gan thận, uống lâu có tác dụng tăng cường sức khỏe và tuổi thọ. Tôi cũng muốn dùng thử, nhưng còn do dự vì không biết chè đắng có thể gây tác hại gì không? Đề nghị "Thuốc vườn nhà" thông tin cho biết.

Một số độc giả ở Hà Nội

Đáp:

Trước hết, nếu để ý, các bạn có thể nhận thấy ngay, khoảng chục năm gần đây, khi mức sống vật chất ở nước ta đã nâng cao hơn, người dân có điều kiện để quan tâm nhiều hơn đến vấn đề chăm lo và bồi dưỡng sức khỏe, thì các loại thuốc - được mệnh danh là "thuốc bổ", "thuốc trường sinh", những "thần dược", "thuốc bí truyền", ... cũng lần lượt đua nhau xuất hiện, hình thành nên những "phong trào".

Ví dụ như ăn lá cây hoàn ngọc để chữa bách bệnh, uống mật gấu tươi để tăng sinh lực, tìm mua sừng tê giác, cao hổ cốt, nấu nước trường sinh thảo uống thay trà, và gần đây là chè dây rồi đến chè đắng.

Những "phong trào" như trên hình thành một phần là do những người có hảo tâm - muốn đem kinh nghiệm của mình phổ biến cho người khác, mà cũng do "cơ chế thị trường" - một số người cố tình tạo ra những "cơn sốt thuốc" để tiêu thụ hàng hóa, kiếm nhiều lợi nhuận. Vì vậy, thiển nghĩ, chúng ta nên có thái độ bình tĩnh và sáng suốt, mỗi khi có những "phong trào" hoặc là "cơn sốt thuốc" xuất hiện.

Hãy trở lại với cây chè đắng. Trước hết, chè đắng không phải là một thứ thuốc mới, cũng không phải là loại thuốc bổ bí truyền mới được tiết lộ. Tính chất và tác dụng của chè đắng đã được nói khá rõ trong các sách thuốc cổ của Đông y học từ 4-5 thế kỷ trước, như sách Bản kinh phùng nguyên, Y lâm soạn yếu, Bản thảo cương mục thập di, Bản thảo tái tân, Bản thảo cầu nguyên...

Trong Đông y, chè đắng có tên là "khổ đinh trà".

Về tính chất, sách Y lâm soạn yếu viết: "Khổ đinh trà có vị ngọt đắng, tính đại hàn (rất lạnh)"; sách Bản thảo tái tân viết: "Vào các kinh Tỳ và Can".

Về tác dụng, sách Y lâm soạn yếu viết: "Chữa chứng nhiệt, phát cuồng do thời khí"; theo sách Bản thảo cương mục thập di: "Có tác dụng trừ phong, hoạt huyết và tuyệt thai (làm cho phụ nữ không có thai được)"; theo sách Bản thảo tái tân: "Có tác dụng tiêu thực hóa đờm, trừ phiền chỉ khát, lợi nhị tiện (đại tiện và tiểu tiện)"; theo Trung Quốc y học đại từ điển: "Có tác dụng tán can phong, thanh đầu mục, chữa tai ù, tai nặng, tai chảy mủ, ...".

Như vậy có thể thấy, chè đắng là loại thuốc chữa bệnh - không được xếp vào loại thuốc bổ. Đã là thuốc chữa bệnh, thì chỉ khi có bệnh mới nên sử dụng.

Thế nhưng, có một số người nói rằng uống chè đắng thấy người dễ chịu, ăn khỏe và ngủ ngon hơn trước là lẽ vì sao?

Thiển nghĩ, đó là vì chè đắng đã giúp cho những người đó chữa khỏi một số bệnh nào đó; bệnh khỏi tất nhiên người dễ chịu, ăn ngon, ngủ yên. Có điều, vì chè đắng là thuốc chữa bệnh, nên phải dùng đúng người, đúng bệnh, đúng liều lượng - dưới sự hướng dẫn của các nhà chuyên môn.

Thuốc chữa bệnh không phải thứ dùng cho mọi người. Đến như "nhân sâm" - vị thuốc đại bổ, được tôn vinh là "tinh hoa của trời đất", "thuốc trường sinh bất lão", "cải lão hoàn đồng", ... đã được cả Đông y và Tây y công nhận, nếu sử dụng không hợp lý, không đúng đối tượng và liều lượng, cũng có thể gây nên những tác hại khôn lường.

Nhân sâm là vị thuốc đại bổ như vậy, nhưng từ xưa đến nay, cả Đông y và Tây y đều không khuyến cáo mọi người dùng nhân sâm pha trà uống thay nước hàng ngày.

Chè đắng, tất nhiên có tác dụng rất tốt đối với một số người bị mắc một số bệnh nhất định. Tuy nhiên, đó không thể là thứ có thể sử dụng thường xuyên và lâu dài cho tất cả mọi người.

Lương y HƯ ĐAN