ĐẬU ĐEN - 黑豆

Tên hoa học Vigna cylindrica Skeels (Dolichos catjang Burm. f.).

Thuộc họ Cánh bướm Fabaceae (Papilionaceae).

Đậu đen - Vigna cylindrica

Tên khoa học của đậu đen hiện nay chưa được chính xác lắm. Có tác giả xác định là Vigna catiang Endl. var.

A. MÔ TẢ CÂY

Đậu đen là một loại cỏ mọc hằng năm, toàn thân không có lông. Lá kép gồm 3 lá chét mọc so le, có lá kèm nhỏ, lá chét giữa to và dài hơn là chét hai bên. Hoa màu tím nhạt. Quả giáp dài, tròn, trong chứa từ 7-10 hạt màu đen. Ngay trong đậu đen, lại có loại đậu đen trắng lòng và đậu đen xanh lòng. Đậu đen xanh lòng có nhân màu xanh nhạt.

B. PHÂN BỐ, THU HÁI VÀ CHẾ BIẾN

Đậu đen được nhân dân miền Bắc trồng nhiều để lấy hạt nấu chè đậu đen hoặc thổi xôi. Hạt cũng hay được dùng trong việc chế thuốc và làm thuốc. Mùa thu hoạch tháng 5-6.

Còn thấy được trồng ở Cămpuchia.

C. THÀNH PHẦN HÓA HỌC

Vỏ đậu đen có chất màu anthoxyanozit (Đỗ Tất Lợi, 1960). Trong hạt đậu đen có 24,2% protit, 1,7% chất béo, 53,3% gluxit, 2,8% tro. Hàm lượng muối khoáng là 56mg% can xi, 354mg% P, 6,1mg% sắt, 0,06mg caroten, 0,51mg% vitamin B1, 0,21mg% vitamin B2, 1,8mg vitamin PP, 3mg% vitamin C.

Hàm lượng các axit amin cần thiết trong đậu đen rất cao: Trong 100g đậu đen có 0,97g lysin, 0,31g metionin, 0,31g tryptophan, 1,16g phenylalanin, 1,09g alanin, 0,97g valin, 1,26g lenxin, 1,11g izoleuxin, 1,72g acginin và 0,75g histidin.

D. CÔNG DỤNG VÀ LIỀU DÙNG

Ngoài công dụng làm thực phẩm (nấu chè, thổi xôi), đậu đen được dùng trong Đông y để chế thuốc như nấu với hà thủ ô, làm cho vị thuốc có màu đen.

Theo Đông y, những vị thuốc chế với đậu đen có tác dụng bổ thận thủy.

Trên thực tế, người ta nhận xét thấy những người ăn chè đậu đen thường thường có nước tiểu trong và nhiều hơn. Người ta còn cho đậu đen có tác dụng bổ thận.

Liều dùng: Ngày dùng 20-40g. Có thể hơn.