Tự chế xi rô chữa mất ngủ

Hỏi:

Mấy tháng gần đây tôi rất khó ngủ. Tôi đã đi bệnh viện khám và điều trị nhưng không khỏi. Có người bạn mách, dùng "xi rô sen vông" có thể chữa khỏi được. Tôi đã tới nhiều hiệu thuốc hỏi mua, nhưng người bán đều nói hiện tại không có loại thuốc đó. Vì vậy tôi viết thư này, mong được "Thuốc vườn nhà" hướng dẫn cho cách chế, cách bảo quản và cách sử dụng loại thuốc này.

Trần Minh Tuấn, Lương Tài, Bắc Ninh

Đáp:

Chứng mất ngủ có nhiều hình trạng và do nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên.

Theo Đông y: Mọi sự mất cân bằng trong cơ thể, bao gồm cả những rối loạn, suy yếu về phương diện tình chí (tinh thần và tình cảm), đều có thể dẫn tới mất ngủ.

Để chữa trị chứng bệnh mất ngủ, cũng như mọi bệnh tật khác, Đông y thường tiến hành theo 2 phương hướng:

    1. Căn cứ vào những biểu hiện, chứng trạng cụ thể, để phân bệnh thành một số loại hình (thường gọi là "thể bệnh"), rồi lựa chọn phép chữa, vị thuốc, bài thuốc, cho phù hợp với từng loại hình. Làm như vậy gọi là "Biện chứng luận trị", hoặc "Biện chứng thi trị".

    2. Căn cứ vào nguyên nhân chủ yếu và cơ chế phát sinh bệnh, mà xây dựng một số bài thuốc chung cho từng loại bệnh (bao gồm nhiều thể bệnh khác nhau). Làm như vậy gọi là "Biện bệnh luận trị".

Trước mắt, xin giới thiệu cách chữa mất ngủ theo phương pháp "Biện chứng luận trị":

    Xi rô sen vông có thể thích hợp với người này, mà không thích hợp với người khác. Vì vậy, tốt nhất bạn nên căn cứ vào những trứng trạng cụ thể của mình, để nhận biết thể bệnh, rồi chọn dùng phép chữa, bài thuốc thích hợp. Sau khi đã chọn được bài thuốc thích hợp, bạn có thể chế thành xi rô thuốc, cho tiện sử dụng.

    Bệnh mất ngủ thường được Đông y chia thành 3 thể bệnh như sau:

        (1) Thể tâm tỳ lưỡng hư:

            - Nguyên nhân: Đây là loại hình thường gặp nhất. Nguyên nhân chủ yếu do làm việc quá mệt nhọc, hoặc lo buồn, suy nghĩ quá căng thẳng, khiến cho tạng Tâm và tạng Tỳ bị hư tổn, mà sinh ra mất ngủ.

            - Chứng trạng: Mất ngủ hoặc khó ngủ, hay ngủ mê, dễ tỉnh giấc, kèm theo những biểu hiện khác như sắc mặt không tươi hoặc đen sạm, tinh thần uể oải, hay quên, hồi hộp, tim đập dồn loạn nhịp từng cơn, ăn uống không ngon miệng, người mệt mỏi, cơ bắp đau nhức, chất lưỡi nhợt, mạch nhỏ yếu.

            - Phép chữa: Bổ dưỡng Tâm Tỳ.

            - Bài thuốc thường dùng: Bá tử nhân (hạt trắc bách diệp, sao vàng) 6g, hoài sơn (củ mài, sao vàng) 12g, hạt sen (để cả tim, sao vàng) 12g, long nhãn 8g, lá dâu non 10g, lá vông 10g, táo nhân (nhân hạt táo, sao đen) 6g; sắc nước uống trong ngày.

        (2) Thể âm hư hỏa vượng:

            - Nguyên nhân: Thận âm hư tổn, Tâm hỏa quá thịnh, khiến cho âm dương trong cơ thể bị mất cân bằng, mà dẫn tới mất ngủ.

            - Chứng trạng: Khó ngủ, hay ngủ mê, kèm theo các chứng trạng như buồn bực, dễ cáu giận, lo sợ vô cớ, đầu nặng, chóng mặt hoa mắt, tai ù, lưng gối đau mỏi, lòng bàn chân bàn tay nóng, miệng khô khát, chất lưỡi đỏ, mạch nhỏ nhanh (tế sác).

            - Phép chữa: Tư bổ Thận âm, thanh tâm giáng hỏa.

            - Bài thuốc thường dùng: Đậu đen 20g, vừng đen 20g, lá vông bánh tẻ 12g, lá dâu non 12g, lạc tiên (dây và lá) 12g, thảo quyết minh (hạt muồng, sao cháy đen); sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.

        (3) Thể đàm tích:

            - Nguyên nhân: Chức năng của Tỳ Vị (chức năng tiêu hóa) bị suy yếu, các chất cặn bã ứ đọng lại (sản vật chuyển hóa, Đông y gọi là "đàm tích"), lâu ngày hóa thành Hỏa, gây nhiễu động thanh khiếu (hoạt động thần kinh) mà gây nên mất ngủ.

            - Chứng trạng: Mất ngủ hoặc khó ngủ, kèm theo các chứng trạng như dễ hoang mang, ngủ hay mộng, dễ tỉnh giấc, đầu nặng, mắt hoa, vùng thượng vị khó chịu, đau tức hai bên sườn, miệng đắng, rêu lưỡi vàng nhờn, mạch hoạt sác trơn, nhanh.

            - Phép chữa: Thanh nhiệt hóa đàm.

            - Bài thuốc thường dùng: Hạt sen (để cả tim) 20g, táo nhân (sao đen) 8g, trần bì (vỏ quít để lâu ngày) 8g, hương phụ (củ gấu) 12g, la bạc tử (hạt củ cải) 8g, chi tử (dành dành) 10g, hạn liên thảo (cỏ nhọ nồi) 10g, cam thảo 6g; sắc nước uống trong ngày.

Cách chế xi rô thuốc:

    Nếu như thuốc sắc cần uống ngay trong ngày, vì để lâu sẽ bị thiu mốc, thì xi rô có thể bảo quản lâu ngày, rất tiện sử dụng. Muốn tự chế xi rô, chỉ cần có 1 chiếc cốc đong (để đo dung tích) và 1 cái cân (để đo khối lượng).

    Xi rô thuốc là dạng thuốc lỏng, trong đó đường chiếm một tỷ lệ cao, có thể pha chế theo 2 cách:

        (1) Chế xi rô nguội: Với mỗi 100ml nước (hoặc dung dịch thuốc), cần thêm 180g đường kính; cho đường vào dung dịch, quấy cho đường tan hết; lọc qua túi vải, rồi đóng vào chai đã khử trùng, nút kín.

        (2) Chế xi rô nóng: Với mỗi 100ml nước (hoặc dung dịch thuốc), cần thêm 165g đường kính; cho đường vào dung dịch, đặt lên bếp, vừa nấu vừa quấy cho đường tan hết. Chú ý: Khi gần sôi cần đun lửa nhỏ, để khỏi bị trào. Đun sôi, tới khi trên mặt có một lớp váng mỏng thì bắc xuống, lọc qua túi vải, để nguội rồi đóng vào chai đã khử trùng, nút kín.

Thí dụ:

    - Bạn bị mất ngủ thuộc thể bệnh "Tâm tỳ lưỡng hư", thì có thể tự chế xi rô thuốc dùng trong 10 ngày như sau: Tăng khối lượng các vị thuốc lên 10 lần, theo tỷ lệ ghi trong bài thuốc.

    - Cụ thể: Bá tử nhân 60g, hoài sơn 120g, hạt sen 120g, long nhãn 80g, lá dâu non 100g, lá vông 100g, táo nhân 60g; sắc với nước 3 lần, hợp 3 nước, cô lại còn 1000ml, rồi thêm 1650g đường kính, để nấu thành xi rô nóng. Lượng xi rô thuốc chia thành 10 phần, dùng mỗi ngày 1 phần, tiếp đó lại chia thành 3 phần nhỏ hơn, uống 3 lần trong ngày.

Lương y HUYÊN THẢO