Tác dụng chữa bệnh của bìm bìm

Hỏi:

Nơi tôi ở có ông lang hay thuê trẻ nhỏ đi hái hạt bìm bìm, nói là để sử dụng làm thuốc. Tôi thấy rất lạ, chẳng lẽ hạt bìm bìm cũng có thể dùng làm thuốc chữa bệnh hay sao? Vì vậy tôi viết thư này, rất mong "Thuốc vườn nhà" cho biết rõ thực hư ra sao.

Vũ Văn Thu, Đại Từ - Thái Nguyên

Đáp:

Bìm bìm hay mọc trong các bụi rậm, ven đường; còn hay được trồng làm cảnh và làm giàn che nắng. Hạt phơi khô của cây bìm bìm trong Đông y gọi là "khiên ngưu tử". "Khiên" là dắt, "ngưu" là trâu, "tử" là hạt. Tương truyền thời xưa có người dùng hạt bìm bìm mà khỏi bệnh, đã dắt trâu đến tạ ơn người mách thuốc, nên vị thuốc từ hạt bìm bìm mới tên là "khiên ngưu tử".

Các nghiên cứu về dược lý cho thấy, khiên ngưu tử có tác dụng tẩy mạnh, tăng sức co bóp của ruột và trừ diệt giun.

Theo Đông y: Khiên ngưu có vị cay, tính nóng, hơi có độc; vào 3 kinh Phế, Thận và  Đại tràng. Có tác dụng tả thấp nhiệt ở khí phận, trục đờm, tiêu ẩm lợi nhị tiện (đại tiểu tiện) là thuốc chữa tiện bí, cước khí, chủ trị hạ khí, lợi tiểu tiện, chữa cước thũng (phù), sát trùng.

Trong thực tế, khiên ngưu thường dùng làm thuốc thông đại và tiểu tiện, thông mật, đôi khi dùng trị giun.

Liều dùng mỗi ngày 4-8g.

Kiêng kỵ: Người cơ thể hư nhược, phụ nữ đang có thai không dùng được. Theo tài liệu cổ, không được dùng khiên ngưu tử cùng với ba đậu.

Một số ứng dụng tương đối đơn giản:

    (1) Chữa các chứng thũng trướng: Khiên ngưu 10g, nước 300ml. Sắc còn 150ml chia 2 lần uống trong ngày, nếu tiểu tiện nhiều được thì khỏi. Có thể tăng liều uống cao hơn nữa tuỳ theo bệnh tình, có thể uống tới 40g. Bài thuốc này có tác dụng chữa phù thũng, nằm ngồi không được (Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam). Cũng có thể tán hạt bìm bìm thành bột mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 4g, dùng nước chiêu thuốc (Lâm sàng thường dụng Trung dược thủ sách).

    (2) Trướng bụng do xơ gan hoặc viêm thận mạn tính: Khiên ngưu tử 80g, hoa hồi (hồi hương, đại hồi) 40g; tất cả nghiền mịn, trộn đều. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g, uống khi đói bụng, chiêu thuốc bằng nước sôi; uống liên tục trong 2-3 ngày (Lâm sàng thường dụng Trung dược thủ sách).

    (3) Chữa phù do viêm thận: Khiên ngưu tử 100g - nghiền mịn, hồng táo (táo tầu) 80g - hấp chín, bỏ hột, giã nát, gừng tươi 500g - giã nát vắt lấy nước, bỏ bã; tất cả đem trộn đều thành một thứ bột nhão, cho vào nồi hấp nửa giờ, trộn đều, lại hấp thêm nửa giờ nữa là được. Lượng thuốc trên chia đều thành 8 phần, ngày uống 3 lần - sáng, trưa, chiều, mỗi lần uống 1 phần, sau 2-5 ngày thì hết; kiêng muối trong 3 tháng (Lâm sàng thường dụng Trung dược thủ sách).

    (4) Chữa thần kinh phân liệt: Đại hoàng 12g, hùng hoàng 12g, hắc bạch sửu (hạt bìm bìm đen và trắng, mỗi thứ một nửa) 24g, kẹo mạch nha 16g. Các vị tán bột, viên thành viên 2g. Ngày uống 4 viên. Dùng một đợt 15 ngày liền, nghỉ 7 ngày rồi lại dùng tiếp (Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam).

    (5) Thuốc trị giun đũa: Khiên ngưu tử (sao) 20g, tân lang (hạt quả cau) 10g, sử quân tử (qủa giun) 25g; tất cả đem nghiền mịn, trộn đều, mỗi lần uống 6g, trẻ nhỏ giảm bớt liều (Thực dụng Trung dược thủ sách).

    (6) Chữa đau bụng do giun đũa (cũng có thể dùng cho cả trường hợp giun tóc): Khiên ngưu tử 8g, tân lang (hạt quả cau) 8g, đại hoàng 4g; tất cả đem nghiền mịn, trộn đều, ngày uống 2 lần, vào sáng sớm và buổi chiều khi đói bụng, mỗi lần uống 3-4g, dùng nưới sôi chiêu thuốc, trẻ nhỏ tùy theo tuổi cần giảm bớt liều (Thực dụng Trung dược thủ sách).

Lương y HƯ ĐAN