Dùng củ bình vôi chữa mất ngủ

Hỏi:

Gần đây, tôi có mua của người nông dân ở ngoại thành thứ thuốc Nam, có tên là "củ đậu sương", đã thái lát, phơi khô. Lấy 6 lát sắc với 1 nắm đậu đen cho em gái tôi uống, thấy ngủ rất ngon giấc, nhưng nếu uống quá liều thì bị say, ngủ li bì, người bải hoải nôn nao, buồn nôn, ... Tôi cũng đã đến các hiệu thuốc Đông dược ở Hải Phòng hỏi mua thứ củ này, nhưng đều không có và cũng không ai biết thứ thuốc đó có tác dụng gì. Em gái tôi bị bệnh tâm thần. Vì vậy tôi rất muốn biết rõ về củ đậu sương, cũng như những thứ thuốc Nam khác có tác dụng an thần. Nếu có thể được, đề nghị "Thuốc vườn nhà" thông tin giúp.

Vũ Thị Hiền, Trần Phú, TP Hải Phòng

Đáp:

Với những lát thuốc khô mà bạn gửi đến, rất khó xác định chính xác được lai lịch vị thuốc. Vì để xác định cây thuốc, cần có mẫu cây tươi, kèm theo cành, lá và đặc biệt cần có cả hoa.

Vị thuốc "củ đậu sương" không thấy ghi trong các sách thuốc mà chúng tôi có trong tay. Chúng tôi cũng đã tham vấn một số chuyên gia về dược liệu, nhưng vẫn chưa có được những thông tin thật đáng tin cậy. Khi nào có thêm những thông tin về "củ đậu sương", chúng tôi sẽ xin thông tin lại trên mục "Thuốc vườn nhà". Nếu quý vị độc giả nào biết rõ hơn về vị thuốc này, xin đề nghị thông tin lại cho chúng tôi biết, để có thể phổ biến rộng rãi cho nhiều người hơn.

Để giúp em bạn ngủ ngon giấc, bạn có thể sử dụng một số vị thuốc Nam dễ kiếm, như lạc tiên, lá vông, nhân hạt táo, tâm sen, ... Đặc biệt, bạn có thể dùng củ bình vôi - một vị thuốc đã được khảo sát và nghiên cứu tương đối đầy đủ.

Củ bình vôi, còn gọi là "củ một", "củ mối trôn", "ngải tượng", "tử nhiên", "củ gà ấp", "cà tom" (Thổ); tên khoa học là Stephania rotunda Lour, họ Tiết dê (Menispermaceae).

Cây củ bình vôi là một loại dây leo, phần dưới thân phát triển thành củ to, bám vào núi đá, có củ rất to, nặng tới hơn 20kg. Da thân củ màu nâu đen, xù xì giống như hòn đá. Hình dáng thay đổi tuỳ theo nơi củ phát triển. Nếu mọc ở đất thì củ nhỏ hơn, thường gọi là "củ gà ấp". Từ thân củ mọc lên những thân màu xanh, nhỏ, mềm. Lá mọc so le, hình bầu dục hay hình tim hoặc tròn, đường kính 8-9cm, cuống lá dài 5-8cm. Hoa nhỏ mọc thành tán. Hoa đực cái khác gốc. Hoa cái có cuống tán ngắn, còn hoa đực có cuống tán dài. Quả chín hình cầu màu đỏ, tươi, trong chứa một hạt hình móng ngựa.

Cây bình vôi thường ưa mọc ở những vùng có núi đá tại các tỉnh Hà Tây, Hòa Bình, Hà Giang, Tuyên Quang, Nam Hà, Ninh Bình, Hải Phòng, Cao Bằng, Lạng sơn, Thanh Hóa, ... Củ bình vôi có thể thu hái quanh năm, đem về cạo bỏ vỏ đen, thái mỏng phơi khô rồi ngâm rượu hay sắc uống. Không phải chế gì khác.

Kết quả nghiên cứu cho thấy: Củ bình vôi có tác dụng an thần, gây ngủ và chống co quắp, hạ huyết áp; tác dụng rõ rệt nhất là gây ngủ và an thần. Trong suốt kháng chiến chống thực dân Pháp, đã sử dụng củ bình vôi điều trị có kết quả một số trường hợp đau tim, mất ngủ, hen, đau bụng, lỵ amíp, ... Trong dân gian, củ bình vôi thường được dùng dưới dạng sắc, ngâm rượu chữa mất ngủ, ho, hen, kiết lỵ, sốt, đau bụng, ...

Liều dùng: Ngày uống từ 3-6g; trẻ nhỏ dùng với liều lượng 0,020-0,025g đối với trẻ 1-5 tuổi; 0,03-0,05g đối với trẻ 5-10 tuổi.

Ngoài ra, ở nước ta còn có cây "bình vôi tán ngắn" và "bình vôi trắng", cũng là những loài cây mọc leo, củ cũng được dùng với những tác dụng tương tự củ bình vôi nói ở trên. Nếu có điều kiện, bạn thử tìm hiểu xem, biết đâu "củ đậu sương" chỉ là một tên gọi khác của củ bình vôi?

Lương y HƯ ĐAN