Sử dụng cây bưởi bung chữa bệnh

Hỏi:

Em tôi năm nay học lớp 8, thường bị mỏi, nhức các khớp xương. Gia đình tôi cho em đi khám, bác sĩ bảo bị bệnh viêm khớp và kê cho đơn thuốc nhưng uống không khỏi. Tôi thấy mọi người có nói về 2 bài thuốc dùng cây bưởi bung, nhưng tôi không biết đó là cây như thế nào? Mong "Thuốc vườn nhà" thông tin cho biết. Xin hỏi 2 bài thuốc đó có thật sự chữa khỏi được bệnh viêm khớp và có dẫn tới tác dụng phụ gì hay không?

Nguyễn Thanh Hương, ĐH Ngoại ngữ Đà Nẵng

Đáp:

Bưởi bung là thứ cây mọc hoang dại, có ở khắp nơi, thường gặp ở gần các bờ rào, chỗ đất hoang, rừng núi. Cây còn có tên là "cơm rượu", "bái bài", "bí bái cái" (miền Nam), "mác thao sang" (dân tộc Tày), "co dọng dạnh" (dân tộc Thái), tên khoa học là Acronychia pedunculata (L.) Miq., thuộc họ Cam (Rutaceae).

Bưởi bung là loại cây nhỡ, có thể cao 5-8m, cành non có lông nhỏ, cành già màu nâu đỏ, vỏ có mùi thơm như xoài. Lá nhiều, mọc đối, phiến lá hình trái xoan thuôn dài 5-15cm, rộng 2,5-6cm, trên lá có những túi tiết tinh dầu, lá non có lông, lá già nhẵn. Hoa nhỏ, màu trắng, thơm, mọc thành ngù ở kẽ lá hay đầu cành. Quả hình cầu, khi chín màu vàng nhạt, có vị ngọt, ăn được, hạt dài, cứng, đen.

Để làm thuốc, có thể thu hái quanh năm. Thường dùng tươi, hoặc thể phơi, sấy khô.

Theo Đông y: Thân (lõi) và rễ cây bưởi bung có vị ngọt, tính bình. Có tác dụng hành huyết, hoạt huyết, kiện tỳ, chỉ khái. Dùng chữa đau khớp xương do phong thấp, đòn ngã đau nhức, đau dạ dày, viêm phế quản, cảm mạo, ho suyễn, ... Liều dùng: 15-30g sắc uống hoặc nghiền mịn uống.

Để chữa khớp xương đau nhức do viêm khớp, có thể chỉ cần sử dụng một vị rễ bưởi bung, từ 15-20g, sắc lấy nước, chia ra uống trong ngày. Đồng thời dùng lá bưởi bung, giã nát, đắp vào chỗ đau, dùng băng cố định lại.

Cũng có thể phối hợp rễ bưởi bung với một số vị thuốc khác, như 2 bài thuốc bạn chép trong thư (chúng tôi xin không nhắc lại thành phần cụ thể). Những bài thuốc đó có tác dụng chữa trị nhất định đối với bệnh viêm khớp. Trong cả 2 bài thuốc đó đều không có vị thuốc có độ độc cao, tuy nhiên có chữa khỏi được bệnh cho em bạn hay không, thì chúng tôi không thể khẳng định. Vì những bài thuốc kinh nghiệm dân gian, thường chỉ có tác dụng tốt đối với một số người nhất định. Đối với những người khác, có thể không có tác dụng, hoặc có thể dẫn tới tác dụng phụ ngoài sự mong muốn. Bạn nên đưa em bạn tới một phòng khám Đông y đáng tin cậy, để được các thầy thuốc chẩn bệnh và hướng dẫn dùng thuốc cụ thể.

Ngoài lõi thân và rễ, cành, lá và cả quả của cây bưởi bung cũng có thể sử dụng làm thuốc.

Theo Đông y: Cành lá bưởi bung có vị ngọt, tính bình; dùng chữa đinh nhọt sưng đau, cảm mạo, ho, đòn ngã tổn thương. Quả có vị thơm, ngọt, tính bình; có tác dụng kiện tỳ, hành khí, hóa đàm; thường sử dụng để chữa tiêu hóa kém, ăn không ngon miệng. Quả hái về, đem nấu chín với nước, sau đó phơi khô, cất đi dùng dần.

Xin giới thiệu một số bài thuốc khác có dùng bưởi bung:

    (1) Chữa cảm cúm: Dùng lá bưởi bung 20g; sắc lấy nước, chia thành 3 lần uống trong ngày.

    (2) Chữa kém ăn, bụng đầy trướng: Dùng quả bưởi bung 15-20g, vỏ quít 7g; sắc nước uống thay trà trong ngày.

    (3) Phụ nữ kém ăn, da vàng sau khi sinh nở: Dùng lá và cành non bưởi bung sao vàng 10-15g; sắc nước, chia ra uống thay nước trong ngày. Có tác dụng kích thích tiêu hóa, giúp ăn ngon miệng, thông huyết ứ ở phụ nữ sau khi sinh đẻ.

    (4) Mụn ổ gà mọc ở bẹn nách, thối loét lâu ngày, ăn vào tới xương: Lá bưởi bung 1 nắm, lá ổi 1 nắm, lá thổ phục linh 1 nắm; cả 3 vị rửa sạch, thái nhỏ, lấy lá chuối non hơ nóng cho mềm, gói thuốc lại, to nhỏ tùy theo mụn nhọt; mặt nào định đặt lên mụn thì châm nhiều lỗ, cho nước thuốc dễ thấm vào mụn.

Lương y HUYÊN THẢO