Món ăn - Bài thuốc chữa rôm trong ngày hè

Bí đao

• Ba loại rôm thường gặp:

    Rôm là loại bệnh đặc thù của tuyến mồ hôi, thường phát sinh trong những tháng Hè.

    Khi nhiệt độ không khí tăng cao, để điều hòa thân nhiệt, mồ hôi sẽ tiết ra nhiều hơn. Nhưng khi độ ẩm không khí cũng tăng cao, quá trình bốc hơi trên mặt da của mồ hôi sẽ bị chậm lại. Mặt da liên tục bị tẩm ướt, làm cho mồ hôi nghẽn lại lại trong các ống dẫn. Mồ hôi ứ đọng quá nhiều, có thể khiến cho thành ống dẫn mồ hôi bị nứt hoặc vỡ. Từ những chỗ nứt vỡ đó, mồ hôi tràn vào các tổ chức chung quanh, kích thích, gây viêm, mà sinh ra rôm.

    Rôm có thể xuất hiện ở mọi vị trí trên cơ thể, nhưng nhiều nhất ở trên trán, cổ, ngực, lưng, khuỷu tay, khoeo chân, bẹn, nếp nhăm trên vú ở phụ nữ, cũng như trên đầu ở trẻ nhỏ. Khởi đầu da đỏ ửng từng mảng, sau đó xuất hiện những nốt sẩn hoặc mụn nước nhỏ, cỡ như đầu kim, hạt kê, hạt vừng; gây khó chịu, nóng rát, nhấm nhói đau và ngứa, nhiều khi ngứa kịch liệt.

    Trên lâm sàng rôm được phân thành 3 loại chính:

    - Rôm trắng: Là dạng tổn thương không kèm theo viêm. Trên da xuất hiện những mụn nước nhỏ, cỡ đầu kim, thành mỏng, chung quanh không có quầng đỏ, dễ vỡ. Nói chung, thường không gây cảm giác dị thường. Khi rôm lặn, chỉ thấy trên da bong chút vẩy. Loại rôm này hay mọc ở cổ, trên người; thường gặp ở người cơ thể suy yếu, có nội nhiệt, nhiều mồ hôi. Loại rôm này hình thành trong trường hợp bệnh biến xuất hiện ở ngay sát mặt da.

    - Rôm đỏ: Là loại hay gặp nhất, thường xuất hiện trên trán, cổ, ngực và lưng, trên đầu mặt trẻ nhỏ. Trên da xuất hiện những nốt sẩn hoặc mụn nước nhỏ, chung quanh có quầng đỏ. Rôm  mọc dầy đặc thành từng mảng, gây nóng rát, nhấm nhói đau và ngứa. Khi trời chuyển mát thì rôm lặn, chỉ thấy có chút vẩy bong ra. Loại rôm này hình thành trong trường hợp bệnh biến xuất hiện ở phần sâu hơn của biểu bì.

    - Rôm nưng mủ: Là tổn thương kèm theo nhiễm trùng. Trên đầu nốt rôm có mụn mủ nhỏ, cỡ bằng đầu kim. Hay xuất hiện ở những vùng da nhiều nếp nhăn và trên đầu, trên cổ trẻ nhỏ.

    Rôm tuy thường coi là loại bệnh nhẹ, nhưng cần được chữa trị kịp thời. Nếu để bệnh kéo dài, phát tác nặng, ngứa gãi nhiều có thể làm da bị thương tổn, nhiễm trùng, dẫn tới viêm nang lông, mụn mủ hoặc đinh nhọt sưng đau, chữa trị rất phức tạp.

• Món ăn - Bài thuốc thường dùng:

    Bệnh rôm trong Đông y gọi là "hãn chẩn", còn gọi là "nhiệt phí", "phí tử", "tòa phí", ...

    Theo Đông y: Nguyên nhân gây nên chủ yếu do thấp nhiệt độc tà xâm phạm vào cơ thể, uẩn kết (tích đọng) ở cơ phu (da thịt) mà gây nên bệnh.

    Kinh nghiệm thực tế của Đông y cho thấy, trong điều kiện gia đình, ngoài việc sử dụng các loại thảo dược, còn có thể sử dụng các Món ăn - Bài thuốc để chữa trị, vừa an toàn mà vẫn đạt hiệu quả rất tốt.

    Người bệnh có thể căn cứ vào những chứng trạng biểu hiện cụ thể để nhận biết thể bệnh, trên cơ sở đó mà chọn dùng một số Món ăn - Bài thuốc thích hợp, theo nguyên tắc "Biện chứng thực liệu" như sau:

    1. Thể "Chính thịnh tà thực":

    - Là thể bệnh hay gặp ở những người khỏe mạnh (chính khí thịnh) trong ngày Hè nóng bức. Độ ẩm (thấp) và nhiệt độ (nhiệt) không khí quá cao, biến thành "thấp tà" và "nhiệt tà", khiến cho cơ thể bị mắc bệnh (Đông y gọi là "tà thực").

    - Chứng trạng chủ yếu: Vùng da có rôm thường đỏ ửng. Rôm mọc nhiều, nóng rát, ngứa kịch liệt. Do ngứa gãi thương tổn da, gây nhiễm trùng mà phát sinh viêm nang lông, mụn mủ hoặc đinh nhọt sưng thũng, tấy đỏ, nóng rát rõ rệt, ấn vào đau kịch liệt. Thường kèm theo phiền khát, tiểu tiện vàng sẻn, đại tiện táo kết, lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch hồng sác (to, nhanh).

    - Với loại hình này, có thể sử dụng các Món ăn - Bài thuốc sau:

    (1) Canh đậu xanh bí đao: Dùng đậu xanh 30g, bí đao 60g, thịt lợn nạc 100g; 3 thứ đem nấu canh, ăn trong bữa cơm; liên tục 5-7 ngày (1 liệu trình).

    Công hiệu: Đậu xanh có tác dụng thanh nhiệt giải độc tiêu thử; bí đao thanh nhiệt, lợi thủy; thịt lợn nạc tư âm nhuận táo. Ba thứ kết hợp có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lương huyết; sử dụng chữa rôm sảy thuộc thể "Chính thịnh tà thực" có kết quả tốt.

    (2) Cháo đậu xanh: Đậu xanh 60g, gạo tẻ 60g; 2 thứ vo sạch, cho vào nồi, thêm nước nấu cháo, nấu đến khi đậu xanh nở bung ra là được; chia ra 2 lần ăn trong ngày; liên tục 5-7 ngày (1 liệu trình).

    Công hiệu: Đậu xanh thanh nhiệt giải độc, tiêu thử, lợi thủy. Đậu xanh cùng gạo nấu cháo, vừa có tác dụng bổ sung nhiệt lượng, lại vừa có tác dụng chữa trị rôm sảy.

    (3) Cháo bí đao ý dĩ: Đông qua (bí đao) 60g, ý dĩ (hạt bo bo) 30g; bí đao rửa sạch, thái miếng; cùng ý dĩ nấu thành cháo; chia ra ăn (buổi sáng và buổi tối), liên tục 5-7 ngày (1 liệu trình).

    Công hiệu: Đông qua có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi thủy; ý dĩ thanh phế trừ phiền, lợi thủy, kiện tỳ. Hai thứ kết hợp, có tác dụng thanh nhiệt lợi thấp, giải độc hòa vị. Có thể sử dụng chữa rôm sảy và các loại mụn nhọt, kết quả tương đối tốt.

    (4) Trà vỏ dưa hấu: Vỏ xanh dưa hấu 30g, đường trắng lượng thích hợp; vỏ dưa hấu rửa sạch, thái nhỏ, đem sắc lấy nước, pha thêm đường trắng; uống 2 lần trong ngày, liên tục 5-7 ngày (1 liệu trình).

    Công hiệu: Vỏ xanh dưa hấu (tây qua thúy y) có tác dụng thanh nhiệt giải thử, lợi tiểu tiện. Sách "Yếu dược phân tễ" viết "năng giải bì phu gian nhiệt (giải trừ nhiệt tích trong da thịt)".

    (5) Trà đậu xanh lá sen: Đậu xanh 60g, lá sen 1 cái, đường phèn lượng thích hợp; lá sen rửa sạch, thái nhỏ, thêm nước, nấu trong 15 phút, chắt lấy nước, cho đậu xanh vào nấu đến khi chín nhừ, thêm đường phèn vào cho đủ ngọt; chia ra ăn hết trong ngày, liên tục 5-7 ngày.

    Công hiệu: Đậu xanh thanh nhiệt giải độc tiêu thử; hà diệp (lá sen) lợi thủy giải thử; đường phèn nhuận táo. Ba thứ kết hợp, có tác dụng chữa rôm, đạt kết quả tốt.

    2. Thể "Khí huyết lưỡng hư":

    - Hay gặp ở trẻ nhỏ bị suy dinh dưỡng, người cao tuổi cơ thể suy yếu, bị thiếu máu, đái tháo đường, ... Đông y cho rằng, đó là những đối tượng "Khí huyết lưỡng hư".

    - Chứng trạng chủ yếu: Chỗ da bị bệnh có màu tối, số lượng rôm không nhiều, không nóng, không ngứa ngáy kịch liệt. Kèm theo các triệu chứng như da mặt nhợt nhạt, người mệt mỏi, tinh thần uể oải, tiểu tiện trong dài, đại tiện lỏng loãng; lưỡi nhợt ít rêu, mạch tế vô lực (nhỏ yếu).

    - Với loại hình này, có thể sử dụng các Món ăn - Bài thuốc sau:

    (1) Giá đậu xanh xào thịt bò: Giá đậu xanh 250g, thịt bò nạc 50g; thịt bò rửa sạch, thát lát, xào với giá đỗ xanh, ăn trong bữa cơm; liên tục 5-7 ngày.

    Công hiệu: Giá đỗ xanh thanh nhiệt giải độc, lợi tam tiêu; thịt bò bổ tỳ vị, ích khí huyết, cường cân cốt. Hai thứ kết hợp, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, bổ tỳ vị, ích khí huyết. Có tác dụng hỗ trợ trị liệu tốt, đối với chứng rôm thuộc loại hình cơ thể suy nhược, "Khí huyết lưỡng hư".

    (2) Đậu xanh hầm chân giò lợn: Thịt chân giò lợn 100g, đậu xanh 50g, mắm muối gia vị vừa đủ; thịt chân giò rửa sạch, thái nhỏ; đậu xanh vo sạch; 2 thứ cùng cho vào nồi, thêm nước, nấu nhỏ lửa cho chín nhừ, thêm gia vị, mắm muối cho vừa miệng; ăn trong bữa cơm; liên tục 5-7 ngày.

    Công hiệu: Đậu xanh thanh nhiệt giải độc, tiêu thử; chân giò tư âm nhuận táo bổ hư. Hai thứ kết hợp, có tác dụng tiêu thử giải độc, hòa trung bổ hư. Có thể sử dụng chữa rôm thể "Khí huyết lưỡng hư".

    (3) Canh măng tre cá diếc: Măng tre, cá diếc tươi - mỗi thứ 250g; cá diếc cạo sạch vây, bỏ nội tạng, rửa sạch; măng tre bóc bỏ vỏ và những chỗ già, thái nhỏ; nấu thành món canh, dùng trong bữa cơm; liên tục 5-7 ngày.

    Công hiệu: Măng tre có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, giáng trọc thăng thanh, giải độc thấu chẩn; cá diếc kiện tỳ lợi thấp, hoạt huyết thông mạch. Hai thứ kết hơp, có tác dụng bổ trung ích khí, thanh nhiệt, lợi thủy, giải thử (trừ nắng nóng). Có thể sử dụng để chữa các chứng rôm sảy, mụn nhọt do cơ thể suy nhược.

    (4) Cháo ý dĩ đậu ván: Hạt ý dĩ (ý dĩ nhân) 60g, đậu ván trắng (bạch biển đậu) 60g, gạo tẻ 50g; 3 thứ vo, rửa sạch, cùng đem nấu cháo; nấu đến khi cháo đặc quánh thì cho đường đỏ vào trộn đều; chia ra ăn trong ngày (buổi sáng và buổi tối), liên tục 5-7 ngày.

    Công hiệu: Hạt ý dĩ có tác dụng kiện  tỳ lợi thấp, giải độc bài nùng (trừ mủ); bạch biển đậu trừ thấp, lợi niệu. Hai thứ kết hợp, cùng với gạo nấu cháo, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, ích khí trừ thấp, chỉ dương (chống ngứa), dùng chữa rôm có hiệu quả tốt.

    (5) Canh mướp đắng thịt lợn: Mướp đắng (bỏ hạt) 150g, thịt lợn nạc 50g; 2 thứ rửa sạch, thái nhỏ, nấu thành món canh, ăn cả nước lẫn cái, trong bữa cơm; liên tục 5-7 ngày.

    Công hiệu: Mướp đắng có tác dụng thanh nhiệt giải độc tiêu thử (trừ nắng nóng); thịt lợn chứa nhiều loại acid amin và nhiều chất dinh dưỡng, có tác dụng ích khí dưỡng huyết, tư âm nhuận táo. Hai thứ kết hợp nấu thành canh, có tác dụng chữa rôm thể "Khí huyết lưỡng hư" kết quả khá tốt.

Lương y HUYÊN THẢO

(Bài rút gọn đã đăng trên tạp chí Sức Khỏe & Đời sống cuối tuần)