Kỳ diệu nước cốt cây tre

Hỏi:

Tôi nghe các cụ nói, nước vắt ra từ thân cây tre có thể sử dụng để chữa trị một số chứng bệnh. Rất mong "Thuốc vườn nhà" cho biết cụ thể hơn về tác dụng của vị thuốc này.

Dương Đình Tuân, Hưng Nguyên, Nghệ An

Đáp:

Tre

Trước hết xin kể lại hai trường hợp sử dụng nước cây tre để chữa bệnh, mà chúng tôi đã có dịp tận mắt chứng kiến.

Chuyện xảy ra đã vài chục năm, khi đó gia đình chúng tôi đang sơ tán ở huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây. Một hôm, bé gái khoảng 5-6 tuổi, con chủ nhà bỗng nhiên phát sốt, mặt cháu đỏ ửng, tuy sốt không cao (nhiệt độ có lẽ chỉ khoảng 38 độ C) nhưng cháu bé ho nhiều và lên cơn suyễn, ngồi bên cạnh cũng nghe thấy tiếng đờm khò khè ở trong cổ họng. Biểu hiện cho thấy, cháu bé đã bị bệnh viêm phế quản cấp tính. Bệnh viện ở rất xa, nên chủ nhà phải mời một cụ lang trong xóm đến giúp. Theo lời cụ lang, người nhà chạy ra bờ rào chặt mấy đoạn tre non, đem nướng lên, vắt lấy khoảng 1 bát nước cốt, cho cháu uống dần. Một lúc sau, cháu bé đã thở được gần như bình thường. Sáng hôm sau, cháu bé đã đỡ sốt, chỉ còn húng hắng ho, tiếp tục cho uống nước cốt tre nướng, khoảng 5 ngày thì cháu khỏi hẳn...

Sau đó vài tháng, chúng tôi lại có dịp chứng kiến trường hợp dùng nước cốt tre nướng, pha thêm chút nước gừng, chữa khỏi bệnh cho một cháu bé bị sốt cao, chân tay co giật...

Trước đó, tuy đã biết nước vắt từ cây tre là vị thuốc mà Đông y gọi là "trúc lịch", nhưng thực ra tôi vẫn chưa thể hình dung được là, một thứ thuốc đơn giản, có sẵn ở vườn nhà, mà tác dụng kỳ diệu như vậy.

"Trúc lịch" còn có tên là "trúc trấp" (Thần Nông bản thảo kinh), "đạm trúc lịch" (Danh y biệt lục), "trúc do" (Trung dược thủ sách).

Muốn có trúc lịch, người ta thường chặt tre non về, cắt thành từng đoạn khoảng 30-50cm, nướng lên vắt lấy nước; hoặc đốt lửa ở đoạn giữa, nước cốt sẽ chảy ra ở 2 đầu, dùng đồ hứng lấy. Một số nơi, người ta uốn cong cây tre non ngay cạnh bụi tre, phạt ngọn, buộc cọc ghìm vào miệng chai hoặc bình, lấy đuốc lửa đốt phần giữa, nước sẽ chảy ra; hoặc không đốt, để một đêm nước sẽ chảy vào đầy chai.

Trúc lịch có màu xanh vàng hoặc nâu vàng, trong suốt, mùi cháy thơm. Loại có màu tươi, trong suốt, được xem là tốt nhất.

Theo Đông y: Trúc lịch có vị ngọt đắng, tính lạnh; vào 3 kinh Tâm, Can và Phế. Có tác dụng thanh nhiệt, hoá đàm (làm tan đờm), định kinh lợi khiếu (chống co giật, khai thông giác quan). Chủ trị đàm nhiệt khái suyễn (ho, suyễn thở do đàm nhiệt), trúng phong đàm mê (đờm rai nghẽn tắc gây hôn mê), kinh giản, điên cuồng. Trên lâm sàng, hiện tại, trúc lịch thường được sử dụng để chữa viêm não B, viêm não dịch, với các triệu chứng sốt cao, đờm nghẽn tắc, nôn mửa, co giật, ...

Các nghiên cứu hiện đại cho thấy: Trong trúc lịch có nhiều chất dinh dưỡng, hoạt chất sinh học và nguyên tố vi lượng, rất có lợi đối với việc bảo vệ sức khỏe con người.

Hiện tại, những loại thực phẩm chức năng chế biến từ "trúc lịch", ví dụ như "nước tre tươi" (tiên trúc lịch), "rượu nước cốt tre" (trúc trấp dược tửu), ... rất được ưa chuộng ở Nhật Bản, Trung Quốc và một số nước khác, nhờ tác dụng tăng cường sức khỏe và khả năng chữa trị một số bệnh như táo bón mạn tính, cao huyết áp, trĩ, ...

Liều lượng: Uống trong 30-50g.

Kiêng kỵ: Trường hợp ho hàn, người ỉa chảy do tỳ hư kiêng dùng.

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số bài thuốc có sử dụng trúc lịch:

    (1) Chữa sốt cao, đờm rãi kéo lên, ho suyễn, hoặc trúng phong cấm khẩu: Gừng sống giã vắt lấy nước cốt 1 chén, hòa với 1 chén trúc lịch cho uống.

    (2) Chữa ho, suyễn thở, ho khạc ra đờm rãi hôi thối: Uống trúc lịch, ngày uống 3 lần, mỗi lần 30-60ml.

    (3) Trúc lịch đạt đàm hoàn: Trúc lịch 5ml, bán hạ 9g, trần bì 9g, bạch truật 9g, đại hoàng 9g, phục linh 12g, hoàng cầm 9g, cam toại 1g, đảng sâm 9g, mông thạch 4,5g, trầm hương 2g, khương chấp 5ml; làm thành viên, mỗi lần uống 6g, chiêu bằng nước sôi. Có tác dụng hóa đàm khai khiếu, chữa đàm hỏa dẫn tới suyễn cấp hoặc hôn mê kinh quyết.

    (4) Viêm não B (Nhật Bản), viêm não dịch (lưu não) sốt cao, nôn mửa: Dùng trúc lịch uống thay trà trong ngày.

Lương y HƯ ĐAN