Ích mẫu không phân biệt là Nam hay Bắc

Hỏi:

Cháu tình cờ đọc tạp chí về làm đẹp thấy nói sử dụng nước sắc cây ích mẫu (ích mẫu thang) để rửa mặt hàng ngày có tác dụng làm trắng da, phòng trị tàn nhang, chốmg nám da, ... Cháu rất muốn áp dụng thử, nhưng đến hiệu thuốc Bắc người ta đưa ra 2 loại cây: "Ích mẫu Nam" thân giống như rễ cây, "Ích mẫu Bắc" của Trung Quốc giống như chùm hoa vậy. Cháu không biết dùng loại nào là tốt và đúng ạ? Ngoài ra, không có cây tươi, dùng cây khô có được không ạ? Cuối cùng, khi rửa mặt bằng nước ích mẫu thang có thể sử dụng kem dưỡng da được không? Có cần dùng sữa rửa mặt nữa không ạ?

Hồng Phương. TP Hồ Chí Minh

Đáp:

"Cây ích mẫu", còn có những tên gọi là khác như "ích mẫu thảo", "cây chói đèn", "nguyệt mẫu thảo", "khôn thảo", "sung úy thảo", "toàn phong thảo", "địa lạc ngải", ... Tên khoa học Leonurus heterophyllus Sw., thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae). 

Đây là một loại cỏ mọc hoang khắp nơi ở nước ta, thường thấy ở ven suối, ven sông, ruộng hoang, ven đường, ... miền Bắc, miền Nam nước ta đều có sẵn. Vị thuốc "ích mẫu thảo" là thân, cành và lá của cây ích mẫu đã phơi hay sấy khô. Ngoài ra, hạt ích mẫu cũng được dùng làm thuốc, với tên "sung úy tử".

Trong Đông y học, người ta không phân biệt "Ích mẫu Nam" và "Ích mẫu Bắc", bởi vì cây này sẵn có ở cả Việt Nam và Trung Quốc. Thứ "Ích mẫu Nam" mà bạn nói thân giống như rễ cây, có lẽ là thuốc giả, vì cây ích mẫu có thân vuông, bên trong có lõi trắng, xốp như bấc, không thể giống rễ cây. Dược liệu thường kèm theo hoa, vì người ta thu hoạch cây ích mẫu vào lúc đã ra hoa, khi hoa nở gần hết.

Theo "Thuốc vườn nhà" được biết, hiện tại trên thị trường có rất nhiều thuốc giả, ví dụ "hoài sơn" bị làm giả bằng củ sắn (khoai mì), "thiên ma" bị làm giả bằng khoai tây Đà Lạt, ... Muốn mua được đúng vị ích mẫu, bạn nên nhờ người có hiểu biết về Đông dược dẫn đi. Không có ích mẫu tươi, dùng cây khô vẫn tác dụng tốt.

Ích mẫu là thứ dược thảo được sử dụng để làm đẹp từ lâu đời. Thời xưa Võ Tắc Thiên đã từng sai ngự y chế ra một loại thuốc rửa mặt đặc biệt từ cỏ ích mẫu, nhưng bào chế rất cầu kỳ, nay khó áp dụng.

Trong điều kiện hiện tại, còn có thể sử dụng ích mẫu để làm đẹp theo một số cách sau:

    (1) Nước rửa mặt làm trắng da, phòng mụn trứng cá: Dùng ích mẫu thảo, bồ kết - 2 thứ liều lượng bằng nhau; đốt thành tro, dùng để rửa mặt; mỗi lần hòa 15-20g bột thuốc vào nước ấm, để nguội rồi rửa mặt.

    (2) Cháo phòng trứng cá, da mọc mụn: Dùng ích mẫu thảo 30g, tô mộc 15g, đào nhân 10g, đậu đen 50g, gạo tẻ 50g, đường đỏ lượng thích hợp; trước hết sắc 3 vị thuốc khoảng 30 phút, chắt lấy nước, cho đậu đen vào nấu đến khi gần chín, rồi cho gạo vào nấu thành cháo, khi cháo chín cho một lượng đường đỏ vào cho đủ ngọt, trộn đều, chia ra 2 lần ăn trong ngày.

    (3) Trứng luộc ích mẫu: Dùng ích mẫu thảo 30-50g, trứng gà 2 quả; cùng luộc chín, chia 2 lần ăn trong ngày. Phụ nữ dùng lâu ngày da trắng mịn, kinh nguyệt điều hòa, nhưng không sử dụng khi mang thai.

Cuối cùng: Đã dùng "ích mẫu thang" rửa mặt, thì không cần dùng sữa rửa mặt nữa. Dùng thêm kem dưỡng da tất nhiên vẫn được, nhưng như vậy làm sao biết rõ được tác dụng của từng thứ?

Lương y HƯ ĐAN