Đậu ván trắng phòng trị cảm nắng, bệnh mùa hè

Hỏi:

Tôi nghe một số người già nói, thời bao cấp các thầy thuốc thường hay dùng hạt đậu ván trắng để chữa cảm nắng và các bệnh mùa hè rất tốt. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" giới thiệu cho biết đậu ván trắng có tác dụng gì? Cách dùng để chữa cảm nắng, các bệnh mùa hè như thế nào?

Nguyễn Thành Lại, Hưng Yên

Đáp:

Đậu ván tráng là một thứ "Dược thực lưỡng dụng" - vừa là thuốc vừa là thức ăn. Trong các sách thuốc, đậu ván trắng gọi là "Bạch biển đậu" hoặc "Biển đậu"; được xếp trong loại thuốc "bổ khí" - có tác dụng tăng lực, tăng cường các chức năng và khả năng thích ứng của cơ thể.

Đậu ván trắng là một loại dây leo, được trồng ở khắp nơi để lấy quả non ăn; còn quả già thì lấy hạt để dùng làm thuốc. Muốn hái hạt làm thuốc, khi quả chín già, hái về, đập lấy hạt, phơi khô là được.

Theo Đông y:

    - Bạch biển đậu có vị ngọt, tính hơi ấm, không độc; vào 2 kinh Túc thái âm Tỳ và Túc dương minh Vị. Có tác dụng kiện Tỳ, hòa trung, trừ thấp và giải độc. Dùng làm thuốc bổ Tỳ vị, chỉ tả lỵ, giải phiền khát, chữa các chứng người mệt mỏi, đau bụng, kém ăn, xích bạch đới, giải độc (nhân ngôn, rượu, thịt cá có độc, ...).

    - Khi dùng để giải nhiệt, trừ thấp thì dùng sống. Khi dùng để bồi bổ và tăng cường chức năng tiêu hóa thì sao chín.

    - Liều dùng hàng ngày: 8-16g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột.

Ngoài hạt đậu, các bộ phận khác cũng có thể sử dụng để chữa bệnh:

    - Lá đậu ván trắng (Biển đậu diệp): Có vị cay, ngọt, tính bình, hơi độc. Chủ trị ỉa chảy nôn mửa chuột rút (thổ tả chuyển cân), nhọt độc (sang độc), đòn ngã chấn thương; giã nát đắp vào chỗ rắn cắn.

    - Hoa đậu ván trắng (Biển đậu hoa): Có vị ngọt, tính bình, không độc. Có tác dụng kiện tỳ hòa vị, thanh thử hóa thấp. Dùng chữa bệnh lỵ, ỉa chảy, xích bạch đới hạ.

Một số cách sử dụng cụ thể:

    (1) Phòng trị cảm nắng, say nắng:

        - Dùng đậu ván trắng 9g, lá vối 8g, cam thảo (nướng) 4g; sắc nước uống thay trà trong ngày. Có tác dụng phòng cảm nắng, say nắng trong các tháng hè.

        - Dùng đậu ván trắng để cả vỏ 50g, sắc kỹ với nước, chắt lấy nước, để nguội, chia thành 2 phần uống trong ngày. Có tác dụng chữa cảm nắng, say nắng, phát sốt, phiền táo, tiểu tiện không thông.

        - Dùng hoa đậu ván trắng 8g hoặc hạt đậu ván trắng 12g, hoắc hương 9g; sắc nước uống thay nước trong ngày. Có tác dụng chữa cảm nắng, say nắng, ngực đầy tức, buồn nôn, đạu bụng, ỉa lỏng.

    (2) Đau bụng, ỉa chảy, viêm ruột:

        - Đậu ván trắng 20g, hoắc hương 8g, thương truật 8g; sắc nước uống. Chuyên trị viêm đường ruột cấp tính trong mùa hạ.

        - Hái một nắm lá đậu ván trắng, giã nát, thêm chút giấm, chắt lấy nước uống. Chuyên trị miệng nôn trôn tháo, chân tay bị chuột rút.

        - Hoa đậu ván 15-20g, cho vào nồi luộc với 1 quả trứng gà; ăn trứng và uống nước thuốc. Hoặc dùng hoa đậu ván trắng sấy khô, nghiền thành bột mịn; ngày uống 3 lần, mỗi lần 3g, chiêu thuốc bằng nước cơm. Có tác dụng chữa mùa hạ bị ỉa chảy, phát sốt, lý cấp hậu trọng.

        "Lý cấp hậu trọng" là một triệu chứng điển hình của bệnh lỵ; khi chưa đại tiện thì bụng đau quặn như muốn vãi ra ngay (Đông y gọi là "lý cấp"); lúc đại tiện thì gấp vội mà phân không ra được, giang môn có cảm giác nặng xệ xuống khó chịu (gọi là "hậu trọng").

    (3) Khớp xương đau nhức, chân tay tê dại: Dùng rễ đậu ván trắng 30g, sắc kỹ với nước, chia thành nhiều phần uống trong ngày; có tác dụng giảm đau rất tốt.

    (4) Phù thũng: Đậu ván trắng sao vàng, tán thành bột mịn; ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 10g; trẻ nhỏ tùy theo tuổi giảm bớt liều lượng.

    (5) Đái ra máu: Dùng lá đậu ván tươi 20-30g, sao vàng, sắc với nước, chia 2-3 lần uống trong ngày.

    (6) Tử điến (ban xuất huyết, purpura): Đậu ván trắng 100g, hồng táo (táo tầu) 20 trái, đường phèn 50g; tất cả cho vào nối sắc với nước, chia 2 lần uống trong ngày.

    (7) Phụ nữ bị khí hư, bạch đới, kinh nguyệt thất thường: Phụ nữ bị khí hư ngứa âm đạo, đau ngang thắt lưng, tức bụng dưới, bạch đới tiết ra chất nhầy trắng như bột sắn. Có thể dùng 1kg đậu ván trắng sao chín, tán mịn; ngày uống 3 lần, mỗi lần 8g, hòa với nước đun sôi hoặc với nước cơm uống, liên tục trong nhiều ngày sẽ khỏi. Hoặc dùn hoa đậu ván trắng sấy khô, tán thành bột mịn, ngày uống 2-3 lần vào lúc đói bụng, mỗi lần uống 8g, dùng nước cơm chiêu thuốc.

    (8) Giải độc: Mùa hè thường dễ bị nhiễm độc thức ăn. Nếu ăn phải thịt gia cầm, tôm, cá, ... có độc, dẫn tới dị ứng hoặc ngộ độc, có thể dùng đậu ván trắng để chữa trị theo các phương pháp như sau:

        - Đậu ván trắng tươi 30 quả, giã nát, hòa với nưới sôi để nguội uống.

        - Lấy một vốc đậu ván trắng sống (khoảng 20g), hòa với nước sôi để nguội nghiền mịn, uống vào sẽ khỏi.

        - Đậu ván trắng 1kg, rang chín, nghiền thành bột mịn, hòa với nước sôi để nguội uống ngày 3 lần, mỗi lần 12g, liên tục trong nhiều ngày; có tác dụng giải độc rất tốt.

Lương y HUYÊN THẢO