Cây "Bẩy lá một hoa" có tác dụng gì?

Hỏi:

Những năm gần đây, tôi thấy một số người địa phương thường đi kiếm cây "bẩy lá một hoa" để bán sang Trung Quốc. Nghe nói, cây này có rất nhiều tác dụng kỳ diệu, có thể chữa được cả ung thư. Rất mong "Thuốc vườn nhà" cho biết, trên thực tế cây "bẩy lá một hoa" có những tác dụng gì?

Trần Văn Hoàng, Bảo Thắng, Lào Cai

Đáp:

Cây "bẩy lá một hoa" còn có tên là "thất diệp nhất chi hoa", "độc cước liên", "thiết đăng đài", "chi hoa đầu", "tảo hưu", "thảo hà xa", ... tên khoa học là Paris polyphylla Sm.

"Bẩy lá một hoa" là một loại cỏ nhỏ, có dạng rất đặc biệt, sống lâu năm, thân rễ ngắn, dài chừng 5-15cm, đường kính 2,5-2,5cm, rất nhiều đốt, khó bẻ, vết bẻ trông như có bột, màu vàng trắng hay xám vàng. Từ thân rễ nổi lên mặt đất một thân mọc thẳng đứng cao tới 1m, phía gốc có một số lá thoái hóa thành vẩy, bao lấy thân cây. Giữa thân có một tầng lá mọc vòng gồm 3-10 lá, nhưng thường là 7 lá, cuống lá dài 2,5-3cm, phiến lá hình mác rộng, dài 15-21cm, rộng 4-8cm, đầu phiến lá nhọn, mép nguyên, hai mặt nhẵn, mặt dưới màu xanh nhạt, đôi khi có màu tím nhạt. Hoa mọc đơn độc ở đỉnh cành, cuống hoa dài 15-30cm. Lá đài gồm 5-10, thường là 7, màu xanh lá cây, dài 3-7cm, rời từng cái một, trông như lá, không rụng. Số cánh tràng bằng số lá đài, hình sợi rủ xuống, màu vàng nâu, chiều dài bằng hay ngắn hơn chiều dài của lá đài. Nhụy màu tím đỏ, bầu thường gồm 3 ngăn. Mùa hoa vào các tháng 3, 4, 5 (vùng Sapa). Quả mọng, màu tím đen, mùa quả vào các tháng 10, 11.

Để dùng làm thuốc, người ta nhổ lấy thân rễ, rửa sạch, cắt bỏ tua rễ, phơi hoặc sấy khô, bảo quản nơi khô mát để sử dụng dần. Vị thuốc này trong Đông y gọi là "tảo hưu".

Theo Đông y: Tảo hưu (thân rễ cây bẩy lá một hoa) có vị đắng cay, tính hàn, có độc, vào 2 kinh Tâm và Can. Có tác dụng thanh nhiệt giải độc, bình suyễn, chỉ khái, tức phong định kinh. Dùng chữa rắn độc cắn, sâu bọ đốt, viêm họng, ho, suyễn, viêm não truyền nhiễm, viêm mủ da, bạch hầu, trẻ nhỏ kinh giản, quai bị, lòi dom, ...

Tại Trung Quốc: Cây thường được dùng để phòng và chữa rắn độc cắn, do đó có câu ngạn ngữ: "Ốc hữu thất diệp nhất chi hoa, độc xà bất tiến gia" - Nghĩa là trong nhà mà có cây bẩy lá một hoa, thì rắn độc không dám vào.

Các nghiên cứu dược lý những năm gần đây cho thấy: Tảo hưu có tác dụng diệt khuẩn mạnh và có khả năng ức chế nhiều loại virus, ngoài ra còn có những tác dụng trấn tĩnh, chống ho, tăng cường chức năng của tuyến thượng thận, ... Những năm gần đây, một số đơn thuốc chữa ung thư ở Trung Quốc có thấy sử dụng vị thuốc tảo hưu, nhưng trong tay chúng tôi chưa có những tài liệu nói rõ cách sử dụng cụ thể.

Một số đơn thuốc có sử dụng thân rễ cây bẩy lá một hoa:

    (1) Chữa rắn độc cắn: Dùng tảo hưu nghiền thành bột mịn, mỗi ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 6g; hoặc dùng tảo hưu 20g sắc nước uống trong ngày. Đồng thời dùng thân rễ tươi giã nát, trộn thêm chút rượu, đắp vào vết thương rồi băng lại.

    (2) Chữa trẻ nhỏ kinh sài, chân tay co giật: Dùng tảo hưu sấy khô tán bột, ngày uống 4-5 lần, mỗi lần 0,5-1g.

    (3) Chữa trẻ nhỏ sốt cao co giật: Dùng tảo hưu 4g, thiên hoa phấn 8g, bạc hà 12g, sắc nước, chia thành 3 lần uống trong ngày. Bài thuốc này còn có thể sử dụng để chữa quai bị, lên sởi, cùng các chứng sưng viêm phát sốt.

    (4) Chữa lòi dom: Dùng tảo hưu mài với giấm, lấy nước thuốc bôi vào hậu môn, sau đó dùng gạc đè lên đẩy nhẹ vào, ngày bôi và đẩy 2-3 lần.

    (5) Chữa ho, hen suyễn lâu ngày: Dùng tảo hưu 15g sắc nước uống; hoặc hầm với thịt gà hoặc phổi lợn ăn.

    (6) Chữa các loại mụn độc sưng thũng: Dùng tảo hưu trộn với giấm, giã nát, đắp lên chỗ da bị bệnh.

Lương y HƯ ĐAN