Cách sử dụng lá xương sông chữa một số bệnh thường gặp

Hỏi:

Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết, ngoài dùng làm thực phẩm, xương sông có thể dùng chữa những bệnh gì?

Ngọc Toàn, Hà Nội

Đáp:

Xương sông

Xương sông còn có tên là "xang sông", "rau súng ăn gỏi", "phắc lít" (dân tộc Thái), sách thuốc cổ của Việt Nam thường gọi là "hoạt lộc thảo".

Để làm thuốc, có thể dùng lá tươi, hoặc hái lá về phơi trong bóng mát hay sấy nhẹ lửa cho khô, cất đi dùng dần. Lá xương sông có nhiều tinh dầu, khi vò nát có thứ mùi đặc biệt, hơi giống mùi dầu hỏa.

Theo Đông y: Xương sông có vị cay, tính bình; có tác dụng kiện tỳ, chỉ khái (chống ho), tiêu đờm, khu phong trừ thấp, tiêu thũng, chỉ thống, thông kinh hoạt lạc, trừ mùi tanh hôi, ...

Liều dùng trong ngày: 15-20g dưới dạng thuốc sắc, thuốc hãm; dùng ngoài lượng thích hợp.

Trong dân gian, lá xương sông thường dùng làm thuốc chữa cảm sốt, chữa ho, viêm họng, viêm phế quản, hen suyễn, đầy bụng, nôn mửa, đau bụng đi ngoài, trẻ em sốt cao co giật.

Tại nước ngoài, xương sông cũng được dùng làm thuốc chữa bệnh. Như nhâ dân Vân Nam, Hải Nam (Trung Quốc) thường dùng lá xương sông chữa tưa lưỡi, viêm miệng, đau khớp xương sau khi sinh đẻ. Nhân dân Malaixia thường dùng lá xương sông giã nát, xào nóng chườm lên những nơi sưng tấy, đau nhức, thấp khớp.

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số bài thuốc có sử dụng xương sông:

    (1) Chữa ho gió, ho khan: Lá xương sông 1 nắm (khoảng 50g), lá cúc mốc 1 nắm, râu ngô 1 nắm, lá cóc mẳn 1 nắm; trước hết đem lá xương sông nướng lên, sau đó cùng 3 vị kia giã nhuyễn, vắt lấy nước cốt, pha thêm chút đường hoặc mật ong, hấp cách thủy rồi cho uống dần từng hớp nhỏ; người lớn, trẻ em, phụ nữ có thai đều dùng được (Bài thuốc do "Ban dược lý Hội Đông y Việt Nam" phổ biến, những năm 60).

    (2) Chữa ho ở trẻ nhỏ: Lá xương sông, lá hẹ, hoa hồng bạch, hoa đu đủ đực - mỗi thứ 6g; sắc với nước, pha thêm đường hoặc mật ong vào uống (Kinh nghiệm dân gian Việt Nam).

    (3) Chữa trẻ nhỏ lên sởi, ho và sốt kéo dài:

    - Bài 1: Lá xương sông, chua me đất, vỏ rễ dâu, địa cốt bì (là vỏ rễ cây rau khởi, trong Đông y thường gọi là "khởi tử", "kỷ tử"), kinh giới - mỗi thứ 8-10g; sắc nước uống; nếu trẻ đại tiện lỏng thì bỏ bớt chua me đất (Nam dược thần hiệu).

    - Bài 2: Lá xương sông 8g, kinh giới 8g, mã đề 8g, mộc thông 8g, địa cốt bì 8g, cam thảo 4g; đổ 3 bát nước, sắc còn 1 bát, chia 3 lần uống trong ngày (Bài thuốc do "Hội Đông y Hà Nội" phổ biến, những năm 60).

    (4) Chữa trẻ sốt cao, co giật, thở gấp: Lá xương sông (tươi), chua me đất (tươi) - mỗi thứ 1 nắm; rửa sạch, giã nhỏ, chế nước nóng vào vắt lấy nước cốt cho uống dần (Kinh nghiệm dân gian).

    (5) Chữa khắp mình bị dị ứng, nổi mẩm: Lá xương sông, lá khế - mỗi thứ một nắm (khoảng 50g); chua me đất nửa nắm (khoảng 25g); tất cả đem giã nát hòa với nước uống, bã dùng để xoa vào các chỗ ngứa (Nam dược thần hiệu).

    (6) Trúng phong cấm khẩu: Lá xương sông (tươi), lá xương bồ (tươi) - mỗi thứ 1 nắm; rửa sạch, giã nhỏ, chế nước nóng vào vắt lấy nước cốt cho uống dần  hoặc sắc lên uống (Nam dược thần hiệu).

    (7) Chữa vết đứt, vết chém chảy máu: Lấy lá xương sông giã nát đắp vào thì máu sẽ cầm và chóng lành vết thương (Nam dược thần hiệu).

Lương y HƯ ĐAN