Biện chứng luận trị chữa rụng tóc

Chứng rụng tóc, chỉ tình trạng tóc trên đầu bị thưa dần hoặc rụng từng mảng. Đông y cho rằng, tóc là phần dư ra của huyết. Can tàng Huyết, Thận tàng Tinh, Tinh sinh Huyết. Can Thận hư suy, thì Huyết hư, tóc không được nuôi dưỡng đầy đủ sẽ bị rụng nhiều. Ngoài ra một số tình trạng bệnh lý khác, như "Huyết nhiệt sinh phong", "Khí trệ huyết ứ", ... cũng có thể trở thành nguyên nhân dẫn tới tóc rụng.

Muốn dùng các loại thực phẩm để chữa trị tóc dụng một cách có hiệu quả và tránh những tác dụng phụ bất lợi, cần tiến hành thực liệu theo nguyên tắc "Biện chứng thực liệu" của Đông y.

Người bệnh có thể căn cứ vào các chứng trạng biểu hiện cụ thể, mà chọn dùng một số Món ăn - Bài thuốc thích hợp, theo nguyên tắc "Biện chứng thực liệu" dưới đây:

1. Huyết nhiệt sinh phong:

    - Biểu hiện: Tóc đột nhiên rụng từng mảng hoặc số lượng tóc bị rụng càng ngày càng tăng; da đầu bóng loáng và ngứa, đầu nhiều gầu, miệng khát tâm phiền, môi khô lưỡi đỏ, đại tiện táo kết, tiểu tiện vàng sẻn, mạch huyền sác.

    - Phép chữa: Tư âm dưỡng huyết trừ phong.

    - Người bệnh bị rụng tóc thuộc loại hình "Huyết nhiệt sinh phong" với những biểu hiện như trên, tùy theo điều kiện cụ thể có thể sử dụng một trong số các Món ăn - Bài thuốc dưới đây:

        (1) Nước cốt ngó sen: Dùng ngó sen tươi 500g, đường trắng lượng thích hợp; ngó sen rửa sạch, thái nhỏ, dùng vải gạc bọc lại, vắt lấy nước cốt, thêm đường trắng vào hòa đều là được; chia ra 2 lần uống trong ngày.

        (2) Nước cốt sinh địa: Dùng củ sinh địa tươi 50g, rửa sạch, thái thành sợi nhỏ, dùng vải gạc bọc lại vắt lấy nước cốt; chia ra uống nhiều lần trong ngày.

        (3) Bột ngẫu mao căn ẩm: Dùng bột tề (củ mã thầy) tươi, ngẫu tiết (ngó sen) tươi, mao căn (rễ cỏ tranh) tươi; mã thầy gọt bỏ vỏ, ngó sen và mao căn rửa sạch, cùng cho vào nồi, thêm lượng nước thích hợp, đun to lửa cho sôi, sau đun nhỏ lửa khoảng 20 phút; chắt lấy nước, uống thay trà trong ngày.

2. Can Thận suy hư:

    - Biểu hiện: Tóc không sáng mượt, lượng tóc rụng ngày càng nhiều, sợi tóc nhỏ, dễ gãy, khô vàng, vùng đỉnh đầu có xu hướng hói dần; kèm theo lưng gối đau mỏi, hai mắt khô sáp, váng đầu hoa mắt, chất lưỡi nhợt, mạch tế nhược.

    - Phép chữa: Bổ khí dưỡng huyết, tư dưỡng Can Thận.

    - Người bệnh bị rụng tóc thuộc loại hình "Can Thận hư suy" với những biểu hiện như trên, tùy theo điều kiện cụ thể có thể sử dụng một trong số các Món ăn - Bài thuốc sau:

        (1) Cháo hà thủ ô: Dùng hà thủ ô 30g, gạo tẻ 100g, hồng táo 3 trái, đường phèn lượng thích hợp; hà thủ ô dùng nồi đất sắc lấy nước đặc, bỏ bã, cho gạo tẻ, hồng táo, đường phèn vào, nấu to lửa cho sôi, sau nấu nhỏ lửa cho đến khi cháo chín; ăn hết một lần, hoặc chia ra ăn trong ngày.

        (2) Thịt thỏ hầm vừng đen: Vừng đen 30g, thỏ 1 con, gừng 20g, hành 20g, hoa tiêu 5g, dầu vừng 3g, mì chính 3g, muối lượng thích hợp; vừng vo sạch, sao thơm, để riêng; thỏ làm sạch lông, bỏ móng và nội tạng, rửa sạch, cho vào nồi nước sôi, vớt hết váng và bọt nổi lên, sau đó cho gừng, hành, hoa tiêu, muối vào hầm đến khi thỏ chín, vớt ra đĩa, thái miếng vuông nhỏ cỡ 2cm, tưới dầu vừng trộn mì chính lên, cuối cùng rắc vừng đen lên là được; dùng làm món ăn trong bữa cơm.

        (3) Gà mái hấp kỷ tử: Dùng câu kỷ tử 15g, gà mái 1 con (khoảng 1500g), rượu trắng nhẹ độ, hồ tiêu bột, gừng, hành, mì chính, muối lượng thích hợp; kỷ tử, gừng và hành rửa sạch, gừng thái lát, hành thái thành đoạn ngắn, để riêng; gà mái cắt tiết, làm sạch lông, bỏ nội tạng và móng, rửa sạch, chần nước sôi, vớt ra rửa sạch bằng nước lạnh, lau khô; cho kỷ tử vào bụng gà, rải gừng và hành lên trên, tưới thêm chút nước trắng, rắc muối và hồ tiêu bột lên, lại tưới chút rượu trắng lên, dùng khăn giấy ẩm bịt kín lại, đặt lên lồng hấp, hấp khoảng 2 giờ cho chín kĩ, thêm mì chính, gia vị vào là được; dùng làm thức ăn trong bữa cơm.

3. Khí huyết lưỡng hư:

    - Biểu hiện: Loại hình này thường gặp sau khi mắc bệnh nặng, khí và huyết đều bị hư tổn (Khí huyết lưỡng hư) dẫn tới tình trạng tóc khô vàng và rụng nhiều, tóc trên đầu thưa thớt, sắc diện không tươi, thở ngắn, ngại nói, môi lưỡi nhợt nhạt, rêu lưỡi mỏng, mạch tế nhược.

    - Phép chữa: Bổ khí dưỡng huyết.

    - Người bệnh bị rụng tóc thuộc loại hình "Khí huyết lưỡng hư" với những biểu hiện như trên, tùy theo điều kiện cụ thể có thể sử dụng một trong số các Món ăn - Bài thuốc dưới đây:

        (1) Cháo long nhãn: Long nhãn nhục (cùi nhãn) 15g, hồng táo 5 trái, gạo tẻ 50g, cùng nấu cháo; cháo chín thêm đường trắng lượng thích hợp vào; ăn hết 1 lần hoặc chia ra ăn trong ngày.

        (2) Sữa bò pha đường: Dùng sữa bò 250g, đường kính trắng lượng thích hợp; sữa bò đun sôi, hòa đường trắng vào trộn đều, đun sôi lại là được; uống ngày 1 lần, uống khi sữa còn nóng.

        (3) Cao long nhãn hồng táo: Long nhãn nhục 250g, hồng táo 250g; 2 thứ rửa sạch, cho vào nồi, thêm nước, nấu đến khi gần chín thì cho thêm 2 thìa canh nước cốt gừng tươi, 250g mật ong vào, đun đến khi sôi lại, để nguội, cho vào lọ nút kín dùng dần ;ngày dùng 2 lần, mỗi lần 25-50ml.

4. Khí trệ huyết ứ:

    * Khí trệ huyết ứ, huyết dịch ứ đọng, khí không đưa được huyết đến nuôi chân tóc, tóc thiếu chất dinh dưỡng nên bị rụng nhiều.

    - Biểu hiện: Một phần hoặc toàn bộ tóc trên đầu rụng sạch, lâu ngày không thấy tóc mọc lên; kèm theo đau đầu, sắc diện đen xạm, môi lưỡi tím tái, lưỡi có điểm ứ huyết, mạch trầm sáp.

    - Phép chữa: Hành khí hoạt huyết.

    - Người bệnh bị rụng tóc thuộc loại hình "Khí trệ huyết ứ" với những biểu hiện như trên, tùy theo điều kiện cụ thể có thể sử dụng một trong số các Món ăn - Bài thuốc sau đây:

        (1) Hắc đậu hồng hoa ẩm: Hắc đậu (đỗ đen) 30g, hồng đường (đường đỏ) 30g, hồng hoa 6g; 3 thứ cùng cho vào nồi, thêm lượng nước thích hợp, nấu sôi khoảng 30-40 phút là được; chắt lấy nước, dùng uống thay nước trà trong ngày.

        (2) Đầu cá hầm: Dùng đầu cá 200g, xuyên khung 15g, bạch chỉ 15g, gừng, hành, muối, rượu trắng - lượng thích hợp; bạch chỉ, xuyên khung rửa sạch, thái lát; đầu cá bỏ mang, rửa sạch, cùng các vị thuốc cho vào nồi, thêm gừng, hành, muối, rượu trắng, nước lượng thích hợp, đặt nồi lên bếp nấu to lửa cho sôi, sau đó dùng lửa nhỏ hầm cho chín nhừ là được; dùng làm thức ăn trong bữa ăn, khi ăn có thể thêm một chút mì chính.

        (3) Canh tam thất ngó sen trứng gà: Nước cốt ngó sen 400ml, tam thất bột 5g, trứng gà 1 quả, dầu, muối - lượng thích hợp; trước tiên thêm chút nước sạch vào nước cốt ngó sen, đun sôi; cho bột tam thất và đập trứng gà vào, thêm dầu, muối, đun sôi lại là được; chia 2 lần ăn hết trong ngày.

Lương y HUYÊN THẢO