Thuốc "Lục vị" chữa được nhiều bệnh

Hỏi:

Tôi năm nay mới 40 tuổi, nhưng sức khỏe đã suy yếu nhiều và trong người luôn thấy nóng, tóc bạc sớm, răng thường sưng đau, da nóng và hay ngứa. Một chị làm cùng cơ quan tôi có kể, chị ý có ông anh họ trước cũng bị giống như tôi, sau đó đi khám Đông y, thầy thuốc bảo cần uống thuốc "Lục vị" để chữa, kết quả rất tốt. Vì vậy, tôi rất mong được "Thuốc vườn nhà" cho biết rõ tác dụng của thuốc "Lục vị" và cách sử dụng thích hợp cho bệnh của tôi.

Nguyễn Văn Hảo, Mỹ Đức, Hà Nội

Đáp:

Địa hoàng

"Lục vị" là thứ thuốc có rất nhiều tác dụng, chúng ta sẽ bàn luận đối tỉ mỉ, để các Quý độc giả khác cũng có thể thao khảo.

Trước hết, "Lục vị" là tên gọi tắt của bài "Lục vị địa hoàng", có nghĩa bài thuốc gồm 6 vị, trong đó "Địa hoàng" là chủ vị. Dạng thuốc viên gọi là "Lục vị địa hoàng hoàn", dạng thuốc sắc gọi là "Lục vị địa hoàng ẩm" hoặc "Lục vị địa hoàng thang".

Thành phần "Lục vị địa hoàng hoàn": Thục địa 240g, sơn thù du 120g, sơn dược 120g, trạch tả 90g, đan bì 90g, phục linh 90g; hoàn với mật thành viên. Mỗi ngày uống 2-3 lần vào lúc đói bụng, mỗi lần khoảng 6-10g, chiêu thuốc bằng nước sôi hoặc nước muối nhạt.

Thành phần "Lục vị địa hoàng ẩm" (thuốc sắc uống): Thục địa 24g, sơn thù du 12g, sơn dược 12g, trạch tả 9g, đan bì 9g, phục linh 9g; sắc nước uống.

"Lục vị" là một trong số những bài thuốc kinh điển, ban đầu được lập ra để chữa trị chứng "Thận Âm hư" (Thận âm suy yếu), hiện nay thường được sử dụng để chữa trị các chứng "Can Thận âm hư", "Âm hư hỏa vượng" và một số bệnh khác.

"Thận âm" còn gọi là "Thận tinh", "Chân âm". Theo lý luận Tạng tượng của Đông y, tạng Can bắt nguồn từ tạng Thận, Thận âm suy yếu thường khiến cho phần âm của tạng Can (Can âm) cũng suy yếu theo. Ngược lại, tạng Can suy yếu, cũng thường liên đới tới tạng Thận. Vì vậy, trên lâm sàng, những biểu hiện suy yếu của tạng Thận và tạng Can thường xuất hiện đồng thời cùng nhau, Đông y gọi đó là "Can Thận âm hư".

Trong điều kiện bình thường, Âm và Dương có tác dụng chế ước lẫn nhau, để duy trì trạng thái cân bằng. Khi Âm bị suy yếu, thế cân bằng sẽ bị phá vỡ - Dương trở nên thiên thịnh, gây nên chứng "Âm hư hỏa vượng"; do đó cũng có thể chữa trị bằng Lục vị hoàn.

Biểu hiện chủ yếu của chứng "Can Thận âm hư": Lưng đau gối yếu, đầu choáng mắt hoa, tai ù, lòng bàn chân bàn tay nóng (ngũ tâm phiền nhiệt), chất lưỡi đỏ, mạch tế sác (nhỏ, nhanh). Ngoài ra còn có thể xuất hiện những triệu chứng khác như hay quên, mất ngủ, mắt nhìn không rõ, họng khô miệng háo, gò má ửng đỏ, mồ hôi trộm, khát nước uống nhiều, nam giới di tinh, nữ giới kinh huyết ít, bế kinh, hoặc băng lậu.

Khi ứng dụng, Lục vị hoàn thường được gia giảm theo chứng trạng cụ thể như sau:

    (1) Tri bá địa hoàng hoàn (còn gọi là Tri bá bát vị hoàn):

        - Là bài Lục vị địa hoàng thêm 2 vị thuốc có tính lạnh là tri mẫu và hoàng bá, mỗi vị 6-9g (nếu là thuốc sắc).

        - Ngoài tác dụng như Lục vị hoàn, còn có thêm công năng "tả hỏa"; áp dụng cho những trường hợp có những biểu hiện "Âm hư hỏa vượng": Nóng trong xương (cốt chưng), bốc hỏa, bồn chồn, dễ nổi giận, họng đau, ho ra máu, miệng khô, lưỡi rát, miệng lở loét, ngứa, ... Hiện tại còn được áp dụng để chữa viêm đường tiết niệu mạn tính, tiểu tiện ra máu, ...

        - Vì vậy, thời gian đầu, nên uống Tri bá địa hoàng để chữa những chứng trạng "Âm hư hoả vượng" như miệng lưỡi lở loét, người bốc nóng, ngứa, ... Sau khi những chứng trạng đó đã giải trừ về cơ bản, thì uống Lục vị hoàn để củng cố hiệu lực.

    (2) Đô khí hoàn: Là bài Lục vị địa hoàng thêm ngũ vị tử 6-9g. Dùng trong các trường hợp có các biểu hiện rối loạn hô hấp, ho suyễn, ...

    (3) Bát tiên trường thọ hoàn: Là bài Lục vị địa hoàng thêm 2 vị mạch môn và ngũ vị tử. Có tác dụng bổ Thận dưỡng Phế; chủ trị người cao tuổi Phế Thận âm hư, với những biểu hiện như gân cốt mềm yếu, thở hụt hơi, ho suyễn, thân hình gầy guộc, đái tháo đường, dương nuy (liệt dương), ...

    (4) Kỷ cúc địa hoàng hoàn: Là bài Lục vị địa hoàng thêm 2 vị thuốc có tính năng dưỡng Can và sáng mắt là kỷ tử và cúc hoa, mỗi vị 6-9g. Dùng trong các trường hợp có các triệu chứng như đầu choáng mắt hoa, giảm thị lực; còn chữa một số dạng tăng huyết áp.

Lương y HƯ ĐAN