Rau dền - Thanh nhiệt, chữa bệnh mùa hè

Hỏi:

Rau dền là thứ rau "chiến lược" trong mùa hè của gia đình tôi. Nghe nói, rau dền cũng là một vị thuốc chữa được nhiều bệnh. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết, cây rau dền có tác dụng chữa những bệnh gì? Gia đình chúng tôi xin chân thành cảm ơn.

Lê Thị Minh, Vụ Bản, Nam Định

Đáp:

Rau dền (Amaranthus tricholor L.) là loài cây nguồn gốc ấn Độ. Đã được du nhập vào nước ta từ rất lâu đời. Rau dền rất dễ trồng, phát triển rất nhanh trong điều kiện khí hậu và đất đai ở mọi nơi trên đất nước ta; thậm chí có thể sống cả ở những vùng đất mặn, đất chua và đất kiềm. Rễ cây rau dền rất khỏe, mọc sâu dưới đất để hút nước và chất dinh dưỡng, đồng thời lại có tác dụng cải tạo đất. Ở nước ta rau dền có nhiều loại, nhưng thông dụng nhất là rau dền trắng (xanh) và rau dền tía. Cả hai loại đều chứa nhiều loại chất dinh dưỡng và hoạt chất sinh học cần thiết cho cơ thể.

Rau dền còn là một vị thuốc, đã được sử dụng từ lâu đời trong dân gian và trong Đông y.

Theo Đông y: Rau dền có vị ngọt; tính mát. Có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, chỉ tả (cầm ỉa chảy), lợi mật, tán ứ, thông huyết mạch. Chủ trị kiết lỵ, hoàng đản (vàng da), đại tiểu tiện khó khăn, trợ sản (giúp cho dễ đẻ), ... Hạt rau dền có vị ngọt; tính lạnh; có tác dụng thanh can (mát gan), sáng mắt, tăng khí lực.

Phương pháp sử dụng rau dền để chữa bệnh thông thường:

    (1) Cháo thanh nhiệt: Dùng rau dền 100g, gạo tẻ 50g; rau dền rửa sạch, thái nhỏ; gạo tẻ vo sạch, cho vào nồi, thêm nước nấu đến khi cháo chín; cho rau dền vào, trộn đều, đun sôi lại là được; thêm mắm muối, hành, tỏi, gừng - lượng thích hợp; chia ra 2 lần ăn trong ngày. Cháo này có tác dụng thanh nhiệt trừ thấp, lương huyết chỉ lỵ (mát máu, chữa bệnh lỵ). Có thể sử dụng để chữa lỵ cấp tính và mạn tính, đau bụng ỉa chảy, tiểu tiện nhỏ giọt, đau buốt.

    (2) Chữa nhiệt lâm: Dùng rau dền 60g, rau muống 40g; 2 thứ rửa sạch, thái nhỏ, sắc lấy nước; chia 2 lần uống, hoặc uống thay trà trong ngày. Có tác dụng thanh nhiệt trừ thấp; dùng chữa nhiệt lâm (tiểu tiện nhỏ giọt, niệu đạo nóng rát, đau buốt), bí tiểu tiện hoặc thấp nhiệt thủy thũng (phù thũng do thấp nhiệt).

    (3) Chữa đau họng: Dùng rau dền 150g, đường kính 30g; rau dền rửa sạch, giã vắt lấy nước cốt, thêm đường vào trộn đều; chia 2 lần uống hoặc uống từng ít một trong ngày.

    (4) Hỗ trợ trong điều trị lao phổi: Hàng ngày nên nấu 250g rau dền với 250g cá diếc để ăn; đây là món ăn bổ dưỡng và giúp cho những người bị bệnh lao phổi chóng khỏi bệnh.

    (5) Trợ sản (giúp cho dễ đẻ): Lấy rau dền và rau sam - mỗi thứ 100g; rửa sạch, sắc lấy nước, bỏ bã, thêm chút đường đỏ vào, uống khi còn ấm trước khi lên giường đẻ (Kinh nghiệm dân gian - tham khảo).

    (6) Chữa đi lỵ trước hoặc sau khi đẻ (sản tiền hậu lỵ): Dân gian có kinh nghiệm dùng rau dền tía 1 vốc to (khoảng 40-50g), sắc lấy nước, thêm 40-50g gạo tẻ vào, nấu cháo, ăn vào lúc đói bụng.

    (7) Hỗ trợ điều trị u xơ tử cung: Rau dền tía 200g, luộc ăn hàng ngày (Trung Quốc dược thiện học).

    (8) Chữa dị ứng sơn: Lấy 100-200g rau dền sắc uống và rửa chỗ sơn ăn.

    (9) Chữa da viêm loét: Lấy rau dền giã nhuyễn, trộn thêm mật ong, bôi vào chỗ da bị bệnh; mỗi ngày bôi 1 lần.

    (10) Chữa bị bỏng: Lấy rau dền tươi, giã nát, đắp vào chỗ bị bỏng; ngày thay thuốc 2 lần.

    (11) Chữa bị côn trùng cắn: Lấy rau dền tươi, trộn thêm đường trắng, giã nát đắp vào chỗ bị cắn, ngày thay thuốc 3-4 lần.

    (12) Trị đau răng: Lấy rễ rau dền đốt tồn tính (bên ngoài cháy đen, bên trong vẫn giữ nguyên chất thuốc), tán min; lấy bột thuốc xát vào hàm răng.

Lương y HUYÊN THẢO