Đào tiên có gây tác dụng phụ?

Hỏi:

Cho phép tôi, Dương Phan, 77 tuổi, ở Đoan Hùng, Phú Thọ được hỏi đôi điều về cây đào tiên: Ở quê tôi vào dịp Tết Âm lịch có bán quả đào tiên - gần giống quả bưởi (bòng) để thờ Tết, rồi dùng làm thuốc bổ máu và kéo dài tuổi thọ, còn chữa nhiều bệnh như suy tim, đau nhức xương, táo bón, ... Tôi tuổi cao có sử dụng được quả đào tiên để ngâm rượu uống hàng ngày được không? Có cần lưu ý những tác dụng phụ ra sao? Mong được "Thuốc vườn nhà" hướng dẫn giúp.

Dương Phan, Phú Thọ

Đáp:

Cây đào tiên

Đào tiên là loại cây gỗ, cao 7-10m, lá mọc hình tán, xanh tươi hầu như quanh năm, hoa mọc đơn độc ngay trên thân và cành, mùi hơi khó chịu. Quả hình cầu, đường kính 6-12cm, trông giống quả bưởi to vừa phải, nhưng vỏ xanh cứng, trong quả có thịt (còn gọi là cơm hay nạc) màu trắng, vị chua chua, có nhiều hạt dẹt nhỏ cũng màu trắng. Nhưng cơm quả (thịt quả), khi nạo ra để ở ngoài trời rất chóng chuyển sang màu đen.

Theo sách "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của cố Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi: Năm 1987, có đoàn cán bộ Dược của nước ta qua thăm một ngôi chùa ở thủ đô Viêntian, được sư cụ trụ trì ngôi chùa giới thiệu tác dụng kéo dài tuổi thọ của quả đào tiên như sau "Ở Viêntian có 13 vị sư, nhờ ăn quả đào tiên mà thọ hơn 130 tuổi. Lúc phái đoàn đến thăm, còn 7 cụ vẫn đang mạnh khỏe, hàng ngày vẫn tụng kinh, lễ phật". Cũng vào thời kỳ ấy, bệnh nhân đến chùa Pháp Hoa ở Long Thành, Đồng Nai, cũng thấy vị sư trụ trì ở đó thường dùng quả đào tiên để chế thuốc bổ - có phối hợp thêm một số vị thuốc khác, nhưng không thể biết là những vị thuốc gì.

Theo kết quả nghiên cứu những năm gần đây: Trong thịt quả đào tiên có một số axit hữu cơ, như axit xitric, axit tactric, axit clorogenic, axit creosentic. Trong hạt có chất dầu, gần giống dầu lạc hay dầu ô lưu.

Hiện tại chưa thấy những kết quả nghiên cứu lâm sàng về tác dụng kéo dài tuổi thọ của quả đào tiên. Việc sử dụng đào tiên để chữa bệnh, chủ yếu vẫn dựa vào kinh nghiệm dân gian, ở trong và ngoài nước.

Theo những tài liệu nước ngoài, thì dân Châu Phi và Nam Mỹ dùng đào tiên để chế thuốc chữa ho, nhuận tràng: Bổ quả đào tiên, cạo lấy phần thịt trắng, thái nhỏ, cho vào chảo hay nồi đun nóng và đảo cho chín (lúc đầu màu trắng, nhanh chóng chuyển thành đen nhánh) rồi chế thành xirô, gọi là xirô decalebasse, dùng để chữa ho.

Tại Ấn Độ: Thường dùng nước sắc của vỏ cây để rửa các vết thương, lá giã đắp để chữa đau đầu.

Cũng theo tài liệu nước ngoài: Cơm quả đào tiên chưa chín, được dùng làm thuốc tẩy và nhuận tràng. Cơm quả đào tiên ngâm rượu, dùng với liều nhỏ (với liều 10 centigam) làm thuốc khai vị, với liều 60 centigam làm thuốc tẩy mạnh, do tác dụng tăng cường co bóp ruột.

Đối cá nhân bác, nếu "nội nhiệt" (nóng trong), đại tiện táo bón, thì có thể dùng cơm quả đào tiên ngâm rượu uống, với liều nhỏ, để khai vị trong các bữa ăn.

Đào tiên có gây tác dụng phụ hay không, còn tùy thuộc vào đặc điểm thể chất (cơ địa) từng người. Do đó, bước đầu nói chung chỉ nên sử dụng với liều nhỏ, để theo rõi để rút kinh nghiệm.

Lương y HUYÊN THẢO