Phương pháp sử dụng bạc thau chữa một số bệnh thông thường

Hỏi:

Quanh chỗ tôi ở có loại cây thuốc lá mặt trên xanh thẫm, mặt dưới trắng như bạc, người dân tộc Tày gọi là "pác túi". Tìm hiểu, tôi mới chỉ biết là, bà con người dân tộc thường dùng cây này để chữa bệnh khí hư ở phụ nữ. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết, cây này có thể dùng chữa những bệnh gì?

Lê Mai, Yên Sơn, Tuyên Quang

Đáp:

Bạc thau

"Pác túi" là tên gọi theo tiếng dân tộc Tày của loài cây trong các sách thực vật làm thuốc gọi là "bạc thau".

Cây còn có nhiều tên khác như "bạc sau", "thau bạc", "mô bạc", "lú lớn", "thảo bạo" (miền Nam), "chấp miên đằng" (Tuệ Tĩnh); tên khoa học là Argyreia acuta Lour., thuộc họ Bìm bìm (Convolvulaceae).

Lá và cành có thể hái quanh năm để dùng làm thuốc, có thể dùng tươi hay phơi khô dùng dần.

Bạc thau là một loại dây leo, thân có nhiều lông áp vào thân, màu trắng nhạt. Lá mọc so le, hình bầu dục, phía cuống hơi có hình tim, đầu nhọn, mặt trên nhẵn và xanh thẫm, mặt dưới phủ lông ngắn, mịn, bóng ánh như bạc, do đó có tên "bạc sau" (mặt sau như bạc), lâu ngày đọc chệch thành "bạc thau"; các tên "bạch bối", "ngân bối" trong tiếng Hán cũng có xuất xứ tương tự, ... Hoa màu trắng, bên trong cũng có lông mịn, mọc thành xim ở kẽ lá hay đầu cành. Quả mọng hình cầu, khi chín có màu đỏ, trong có 2-4 hạt hình trứng màu nâu đen.

Theo Đông y: Bạc thau có vị đắng, cay, hơi chua; tính mát. Có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, thư cân hoạt lạc, khu phong trừ thấp, điều kinh, chỉ huyết (cầm máu), nhuận phế, tiêu đờm, chỉ khái (làm hết ho). Dùng chữa các chứng khí hư bạch đới, nhũ ung (ung nhọt ở vú); dùng tươi giã nát đắp lên những nơi gãy xương, mụn nhọt cho hút mủ lên da non. Ngày dùng 9-15g khô; dùng ngoài không kể liều lượng.

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu phương pháp sử dụng bạc thau để chữa trị một số chứng bệnh thường gặp:

    (1) Chữa viêm khí quản cấp tính và mạn tính: Lá bạc thau 15g khô, sắc với nước, chia 3 lần uống trong ngày.

    (2) Chữa ho ở trẻ em: Lá bạc thau, lá chua me, lá xương sông - mỗi thứ 6-12g; giã vắt lấy nước cốt cho uống dần (Nghiệm phương dân gian Việt Nam).

    (3) Chữa phụ nữ bị rong huyết: Dùng lá bạc thau giã nhỏ, chế nước nguội vào, vắt nước cốt uống, còn bã đắp lên đỉnh đầu (Nam dược thần hiệu).

    (4) Chữa bạch đới: Lá bạc thau, lá bấn (bạch đồng nữ) - mỗi vị 30g tươi; giã vắt lấy nước cốt uống. Hoặc dùng mỗi thứ 12g khô, sắc nước uống.

    "Bạch đới" (còn gọi là "khí hư", "khí hư bạch đới", "huyết trắng") chỉ chất dịch dính nhớt, dài như sợi tơ, tiết ra từ âm đạo phụ nữ. Bình thường, âm đạo phụ nữ trưởng thành thường tiết ra một ít chất dịch này, phần nhiều không màu sắc, không tanh hôi. Bạch đới tiết ra quá nhiều là trạng thái bệnh lý; thường liên quan đến các chứng viêm bộ phận sinh dục; theo Đông y, nguyên nhân thường do Tỳ hư, Can uất, hoặc cảm nhiễm ngoại tà gây nên.

    (5) Chấn thương đau đớn do bị ngã, bị đòn: Dùng lá bạch thau 30g, sắc với nước, hòa thêm rượu vào uống.

    (6)  Chữa nhọt độc, chân lở loét: Lá bạch thau, bồ công anh, kim ngân - mỗi thứ 1 nắm; sắc lấy nước đặc để  rửa vết thương. Có tác dụng tiêu viêm, chống loét, trừ độc.

Lương y HƯ ĐAN