Nhân đức - Bí quyết quan trọng nhất của phép dưỡng sinh

Dưỡng sinh, nói nôm na, là nuôi dưỡng sự sống.

Nói đến dưỡng sinh, người ta thường nghĩ ngay đến các phương pháp rèn luyện thân thể. Ví dụ như luyện thở, tọa thiền, xoa bóp, vận động thân thể, ... Thế nhưng, dưỡng sinh không chỉ đơn thuần là như vậy. Và chỉ làm như vậy, chưa chắc đã có thể tăng thêm sức khỏe và kéo dài tuổi thọ.

Sức khỏe và tuổi thọ không chỉ liên quan đến cơ thể con người. Dưỡng sinh không đơn thuần là vấn đề sinh lý. Sức khỏe và tuổi thọ có mối tương quan mật thiết với đời sống xã hội và hoàn cảnh tự nhiên. Cho nên, dưỡng sinh thực chất là một khoa học tổng hợp. Và, từ xưa ở phương Đông, dưỡng sinh đã được nghiên cứu một cách tổng thể, toàn diện - dưới các góc độ triết học, luân lý, đạo đức, kinh tế, chính trị, thậm chí cả nghệ thuật.

Nay ta thử cùng nhau tìm hiểu về một vài khía cạnh...

• Người nhân đức có tuổi thọ cao

    Khổng Tử - vị "chí thánh tiên sư" của Nho học, không những là học giả đa tài đa nghệ, mà còn rất giỏi về thuật dưỡng sinh. Ông là người đầu tiên phát hiện và đề xướng chân lý "nhân giả thọ", tức là người có đức "nhân" (có đạo đức), thì có tuổi thọ cao. Để giải thích và chứng minh luận điểm này, trong các tác phẩm của mình, ông đã đưa ra hàng loạt những dẫn chứng và lý lẽ xác đáng. Quan điểm của Không Tử đã được các nhà Nho đời sau phát triển thêm và đã trở thành một trong các bí quyết quan trọng nhất của thuật dưỡng sinh.

    Nho gia nói về đạo đức, về nhân sinh quan hay về chính trị đều lấy "nhân" làm gốc. Tiện thể ta cũng nên biết thêm là, chữ "nhân", theo cách viết tượng hình, bao gồm chữ "nhân" đứng bên trái và chữ "nhị" đứng bên phải. "Nhân" là "người", "nhị" là "hai", vậy chữ "nhân" là biểu tượng cho "tình cảm của người này đối với người khác". Không có "tính người" thì hai người không thể có tình cảm với nhau, không thể hòa hợp được, người trên sẽ ức hiếp người dưới, người dưới chống đối lại người trên, ... Nhân có nghĩa là yêu người (ái nhân); cái gì mình không muốn thì đừng làm cho người khác (kỷ sở bất dục vật thi ư nhân); cái gì mình muốn thì hãy làm cho người; biết từ bụng ta suy ra bụng người, đó là phương pháp thực hành của người nhân.

    Tại sao người có đức nhân, có đạo đức, lại có tuổi thọ cao?

    Đổng Trọng Thư - một triết gia kiêm dưỡng sinh gia nổi tiếng thời nhà Hán đã giải thích, đại thể như sau: "Người nhân đức sở dĩ có tuổi thọ cao, là vì không tham lam mà trong lòng luôn luôn thanh tĩnh, tâm bình hòa cho nên Âm Dương không bị mất cân bằng, nhờ vậy mà hấp thu được những thứ tinh hoa và cái đẹp trong trời đất để nuôi dưỡng và hoàn thiện thân thể".

    Các nhà Nho quan niệm đức nhân gắn liền với tuổi thọ còn vì lẽ, đó là một lực lượng siêu hình: "Nhân là gốc của sự sinh hóa trong trời đất - Thế gian nhờ nó mới có thể tồn tại và phát sinh - Là một thứ "thiên lý chí công" - "là cái dụng dễ cảm, dễ ứng, lúc nào cũng thấu suốt đến vạn vật" ...

• Dưỡng sinh là dưỡng đức

    Danh y Hoa Đà thời nhà Hán đã từng nói: Người giỏi dưỡng sinh, đầu tiên phải biết trừ "lục hại", như vậy mới có thể bảo vệ được tính mệnh và sống tới trăm tuổi; muốn trừ lục hại, một là phải coi nhẹ danh lợi, hai là không say mê thanh sắc, ba là không tham lam vật dụng hàng hóa, ba là bớt của ngon vật lạ, năm là không xu nịnh, sáu là không ghen ghét. Trong 6 thứ có hại đó, trừ "của ngon vật lạ" ra, 5 thứ hại khác đều liên quan đến vấn đề tu dưỡng đạo đức.

    Nhà dưỡng sinh nổi tiếng thời nhà Đường, danh y Tôn Tư Mạc, cũng đã nói tương tự: Dưỡng sinh là bồi dưỡng cho mình cái tính thiện. Bản tính đã thiện thì bệnh tật từ bên trong hay từ bên ngoài đều không thể sinh ra, tai họa cũng không thể xuất hiện; đó chính là đạo lớn của phép dưỡng sinh. Bản thân Tôn Tư Mạc đã thực hành theo "đại đạo dưỡng sinh" đó, cho nên cụ đã thọ tới trên trăm tuổi, ngoài trăm tuổi vẫn tiếp tục chữa bệnh cứu người và nghiên cứu y thuật.

    Sang tới thời nhà Minh, nhà dưỡng sinh Thạch Thiên Cơ còn nói rõ hơn nữa: Người giỏi dưỡng sinh, lấy đức hạnh làm đầu và phối hợp với điều dưỡng thân thể; không làm trái với hai điều đó, thì thân thể sẽ được mạnh khỏe và tuổi thọ tự nhiên sẽ cao.

    Như vậy có thể thấy, trong phép dưỡng sinh của người xưa, vấn đề tu dưỡng đạo đức được đặt ở vị trí cao nhất; người có nhân đức thì tâm lý bình an, ý chí không rối loạn; nhờ đó mà Âm Dương, Khí Huyết được thông suốt, điều hòa, bệnh tật khó phát sinh; do vậy mà tuổi thọ mới cao.

• Dưỡng sinh và lập nghiệp

    Nói đến việc tu thân, việc tu tâm dưỡng tính, Nho gia ở Trung Hoa thời xưa thường hay dùng 4 chữ "nội thánh ngoại vương". Đó chính là mục tiêu mà người quân tử cần đạt tới, muốn nên người, thì bên trong phải có cái đức của một vị thánh (nội thánh) và khi vận dụng ở ngoài đời thì lập được công trạng, tạo nên được sự nghiệp như một bậc đế vương (ngoại vương). Muốn thành công, muốn tạo nên sự nghiệp thì trước nhất phải "tu thân", sau đó mới có thể "tề gia", "trị quốc", "bình thiên hạ". Tu thân tức là "dưỡng tính", dưỡng tính tức là thực hành đức nhân. Đức nhân cần cho mọi người, nhưng người bình thường mà nhân thì chỉ giúp được cho bản thân mình và một số ít người, hạng vua chúa mà nhân thì giúp ích cho cả nước, cả thiên hạ.

    Đối với Nho gia, mục đích cuối cùng của dưỡng sinh là lập nên sự nghiệp. Dưỡng sinh gắn liền với sự nghiệp "tề gia", "trị quốc", "bình thiên hạ". Như Mạnh Tử, vị "á thánh" của Nho gia đã nói "Tu được thân thì thiên hạ thái bình". Tu thân là mấu chốt của phép dưỡng sinh, song đối với Nho gia, dưỡng sinh không phải là mục đích cuối cùng. Dưỡng sinh là phương tiện để đạt tới mục tiêu, là một công việc không thể thiếu được - Không thực hành dưỡng sinh, sẽ không thể thành công.

    Đối với Đạo gia, thì dưỡng sinh còn được đặt ở vị trí cao hơn. Đạo gia coi dưỡng sinh là nền tảng của của việc trị quốc. Như Lão Tử đã nói "Người nào quý trọng thân mình hơn thiên hạ, thì có thể gửi gấm thiên hạ cho người đó". Và Trang Tử cũng nói rất rõ ràng "Cái thân mình mà không "trị" được, thì làm sao còn "trị" được thiên hạ".

    Một ông vua có khả năng "thế thiên hành đạo" hay không, một quan chức có thực hiện nổi những trách nhiệm của mình hay không, đều tùy thuộc vào trình độ dưỡng sinh của người đó. Muốn trở thành nhà cầm quyền, muốn gánh vác được các trách nhiệm, trước hết phải tu dưỡng bản thân, làm cho thần chí được thanh minh, thì mới quản lý được đất nước.

    Bản thân các phương pháp dưỡng sinh cũng có thể sử dụng trực tiếp như các phép "trị quốc an dân". Ví dụ như, phép "thanh tĩnh" trong dưỡng sinh cũng chính là một biện pháp trị quốc tốt. Bởi lẽ, đối với thân thể, nhờ có "thanh" mà cơ thể được thuần khiết không bị pha tạp, nhờ "tĩnh" mà cơ thể không bị biến động; nhờ đạm bạc vô vi mà cơ thể khí hóa - vận hành theo đúng với quy luật của trời đất. Đó chính là bí quyết của phép di dưỡng tinh thần - như Trang Tử đã viết trong Nam Hoa Kinh. Còn đối với việc trị quốc, "thanh tĩnh" thì thiên hạ tự ổn định. Chính trị luôn biến động, pháp chế rườm rà không ổn định là điều tối kỵ trong chính trị - như Lão Tử đã viết trong sách Đạo Đức Kinh, ...

Triết lý dưỡng sinh là vấn đề phức tạp. Nói qua đôi nét như trên, cốt là để thấy rõ, từ thời xưa, dưỡng sinh đã có một vị trí hết sức quan trọng. Đồng thời để thấy rõ, dưỡng sinh không đơn thuần là vấn đề sinh lý; muốn dưỡng sinh - muốn bảo vệ sinh mệnh - muốn có được thân thể khỏe mạnh và tuổi thọ cao, trước hết phải học cách làm người, phải tu thân để nuôi dưỡng nhân dức. Đó là điều các bạn trẻ cũng nên lưu ý!

Lương y THÁI HƯ