Ngũ Vận Lục Khí năm Tân Sửu 2021

Muốn khỏe mạnh, cần biết cách sống hài hòa với thiên nhiên. Vận khí học, chính là một loại "Kim chỉ nam", chỉ cho ta biết, cần làm gì, để có thể thực hiện điều đó.

Vận khí học lấy "Thiên nhân tương ứng" làm tư tưởng chủ đạo, nghĩa là công nhận "có một số phép tắc chung, có tính phổ quát, chi phối tất cả các hoạt động trong vũ trụ, từ vận hành của thiên thể, biến động của thời tiết khí hậu, cho đến sự biến đổi của các loài sinh vật, bao gồm cả con người".

"Vận Khí" là tên gọi tắt của "Ngũ vận Lục khí".

"Ngũ Vận" là sự vận hành và biến hóa của 5 loại khí: Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy - đó là những nhân tố chủ yếu tác động tới khí hậu trên mặt đất.

"Lục Khí" là sự vận động biến hóa của 6 loại khí: Phong, Hàn, Thử, Thấp, Táo, Hỏa - là những nhân tố chủ yếu, ảnh hưởng tới sự biến động của khí hậu trên không trung.

Theo thông lệ, mỗi dịp Xuân về, "Thuốc vườn nhà" lại xin trình bày một số dự đoán về tình hình thời tiết khí hậu và bệnh tật, theo phương pháp của "Vận Khí học" trong Đông y cổ truyền, để tham khảo, cùng nhau chiêm nghiệm, chuẩn bị các biện pháp dự phòng, chuẩn bị thuốc men, để có thể phòng trị bệnh tật một cách hữu hiệu.

ĐẶC ĐIỂM VẬN KHÍ NĂM TÂN SỬU

Năm Vận Khí Tân Sửu 2021 khởi đầu từ ngày Đại hàn 20/01/2021 và kết thúc vào trước ngày Đại hàn 20/01/2022.

Phép dự báo theo "Vận Khí học" được xây dựng dựa trên sự kết hợp giữa "Ngũ Vận" và "Lục Khí". Ngũ vận và Lục khí luôn biến đổi, luân chuyển hàng năm. Mỗi năm có một Vận chủ quản - gọi là "Tuế vận" và một Khí chủ sự - gọi là "Tuế khí".

Cụ thể, đối với năm Tân Sửu 2021:

- Tuế Vận: Tính theo Thiên can của năm, theo quy tắc "Thiên can thống vận". Năm Tân Sửu thiên can là "Tân". "Tân" là can "Âm", ứng với hành "Thủy", đại diện cho "Hàn khí" (khí lạnh). "Dương hữu dư, âm bất túc". Nên Tuế vận năm Tân Sửu là "Thủy vận bất túc" - nghĩa là mức độ ảnh hưởng của hành Thủy không đầy đủ, tức tương đối yếu.

- Tuế Khí: Tính theo Địa chi, theo nguyên tắc "Địa chi thống khí". Năm Tân Sửu địa chi là "Sửu", có Thái âm thấp thổ tư thiên và Thái dương hàn thủy tại tuyền. Thái âm thấp thổ tư thiên, cho nên nửa năm đầu Thấp khí của Thái âm chủ sự - 6 tháng đầu năm độ ẩm không khí tương đối cao. Nửa năm cuối Hàn khí của Thái dương chủ sự - khí hậu trong 6 tháng cuối năm lạnh hơn bình thường.

Khí hậu hàng năm biến đổi một cách bình hòa hay đột ngột, còn tùy thuộc vào quan hệ Ngũ hành sinh khắc giữa Vận và Khí theo quy luật: Vận sinh khí gọi là "Tiểu nghịch" (小逆); Vận khắc khí gọi là "Bất hòa" (不和); Khí sinh vận gọi là "Thuận hóa" (顺化); Khí khắc vận gọi là "Thiên hình" (天刑).

Năm Tân Sửu có Tuế vận = Thủy vận. Khí Tư thiên = Thái âm thấp thổ. Thổ khắc Thủy = Khí khắc Vận, do đó Tân Sửu còn là một năm mà người xưa gọi là "Thiên hình". Đặc điểm của năm Thiên hình là khí hậu thường đột biến, tật bệnh phát sinh tương đối nhiều.

DỰ BÁO CHI TIẾT TỪNG GIAI ĐOẠN

Năm Tân Sửu tuế vận là Thủy, tuế khí là Thổ. Thổ khắc Thủy - Tuế khí khắc Tuế vận. Vận Khí học gọi đó là "Khí  thịnh Vận suy", nên khi dự báo chủ yếu căn cứ vào Lục Khí, còn Ngũ Vận chỉ đóng một vai trò bổ trợ.

Nói cụ thể hơn, Lục khí chia mỗi năm thành 6 giai đoạn (6 khí). Thời tiết khí hậu trong mỗi giai đoạn, chịu sự chi phối của một Chủ khí và một Khách khí. Tùy theo quan hệ sinh - khắc giữa Chủ khí và Khách khí, mà hình thành các mối tương quan:

- Chủ khí và Khách khí "tương sinh" gọi là "tương đắc". Chủ khí và Khách khí "tương khắc" là "bất tương đắc". Tương đắc thì khí hậu tương đối ổn định, ít bệnh tật. Bất tương đắc thì khí hậu biến hóa dị thường, phát sinh nhiều bệnh tật.

- Trong một số trường hợp, còn tính đến quan hệ Thuận - Nghịch, Khách khí sinh hoặc khắc Chủ khí là "thuận". Chủ khí sinh hoặc khắc Khách khí là "nghịch". Thuận thì khí hậu tương đối ổn định và ít bệnh tật. Nghịch thì khí hậu biến hóa dị thường và nhiều tật bệnh.

Các giai đoạn của Lục khí trong năm Tân Sửu

1. Từ Đại hàn đến Xuân phân: 20/01/2021 - 20/03/2021 

Chủ khí = Quyết âm phong mộc. Khách khí = Quyết âm phong mộc. Khách Chủ đồng khí - thuận, nên khí hậu nói chung bình thường và tương đối ổn định.

Dưỡng sinh phòng trị bệnh tật:

Cần tuân theo phép "thời dưỡng sinh": Trời tối là đi ngủ, sáng dậy sớm hơn, tản bộ ngoài sân, điều nhiếp tinh thần, giữ cho tình chí thoải mái, vui vẻ, để thích ứng với sinh khí thăng phát của mùa xuân.

Giai đoạn này dư hàn của mùa đông vẫn còn, nên khí hậu nói chung lạnh hơn các năm bình thường. Người cơ thể suy nhược thể "dương hư", hoặc làm việc trí óc hay thể lực quá độ, khiến sức chống bệnh bị giảm xuống, sẽ dễ cảm mạo phong hàn hoặc thương phong cảm mạo. Để phòng trị cần tăng cường những thức ăn, vị thuốc ấm nóng, có tính năng ôn dương tán hàn, như quế chi, nhục quế, can khương, tô diệp, thông bạch (hành hoa), …

2. Từ Xuân phân đến Tiểu mãn: 20/03/2021 - 21/05/2021

Chủ khí = Thiếu âm quân hỏa; Khách khí = Thiếu âm Quân hỏa. Khách Chủ đồng khí - thuận, nên khí hậu đã tương đối ổn định.

Dưỡng sinh phòng trị bệnh tật:

Theo phép "thời dưỡng sinh" cần ngủ muộn một chút, dậy sớm một chút, giữ tinh thần lạc quan vui vẻ, chớ nên cáu giận, để tinh thần thăng hoa cùng trạng thái thành thục rực rỡ của mùa hè. Ăn uống thanh đạm, không uống rượu, không ăn những thức ăn cay nóng kích thích.

Người cơ thể suy nhược, chân âm bất túc, cần chú ý phòng các bệnh nhiệt. Ăn uống cần thanh đạm, tránh lạm dụng những thức ăn cay nóng kích thích để phòng "thượng hỏa".

3. Từ Tiểu mãn đến Đại thử: 21/05/2020 - 22/07/2021

Chủ khí = Thiếu dương tướng hỏa. Khách khí = Thái âm thấp thổ. Hỏa sinh Thổ, Chủ sinh Khách - tương đắc, nên khí hậu chính thường.

Dưỡng sinh phòng trị bệnh tật:

Thấp nhiệt - Nóng ẩm là đặc điểm chủ yếu của khí hậu trong giai đoạn này. Khí hậu viêm nhiệt, ẩm thấp, mưa nhiều. Người thể chất âm hư nội nhiệt, cần hạn chế những thức ăn cay nóng có tính kích thích, nên bổ sung thêm những thức ăn thanh nhiệt sinh tân như dưa hấu, lê, mía, ... Người tỳ hư thấp trệ, nên dùng những thứ có tác dụng kiện tỳ lợi thấp, như bạch biển đậu, hạt ý dĩ, gạo rang, ... sắc nước uống thay trà trong ngày.

4. Từ đại thử đến thu phân: 22/07/2021 - 23/09/2021

Chủ khí = Thái âm thấp thổ. Khách khí = Thiếu dương tướng hỏa. Hỏa sinh Thổ, Khách Sinh chủ, tương đắc - thuận, nên khí hậu ổn định.

Dưỡng sinh phòng trị bệnh tật:

Tương tự giai đoạn trên, thấp nhiệt vẫn là đặc điểm chủ yếu của khí hậu trong giai đoạn này. Cần tăng cường luyện tập thân thể, để tăng cường khả năng miễn dịch. Cần chú ý điều hòa tình chí, tránh cáu giận để phòng ngừa tình trạng "can mộc hoành khắc tỳ thổ" - gây rối loạn chức năng tiêu hóa. Ăn uống nên bổ sung những thứ có tác dụng thanh nhiệt giáng hỏa, nhưng chớ nên lạm dụng thức ăn sống lạnh, để phòng ngừa tổn thương tỳ vị. Đồng thời có thể sử dụng thêm các loại trà tân lương thanh nhiệt, như trà xanh, trà kim ngân cúc hoa, trà kim ngân bạc hà, ...

5. Từ Thu phân đến Tiểu tuyết: 23/09/2021 - 22/11/2021

Chủ khí = Dương minh táo kim. Khách khí = Dương minh táo kim. Chủ Khách đồng khí - thuận, nên khí hậu tương đối ổn định.

Phòng trị bệnh tật:

Đặc điểm của khí hậu trong giai đoạn này là "táo nhiệt", tức khô (táo) và nóng (hỏa).

Người cơ thể suy nhược thể "âm hư đa nhiệt" dễ bị nhiễm tà khí táo nhiệt, dễ bị cảm mạo, nhiễm các chứng "thu táo" hay "ôn táo".

Triệu chứng thường gặp: Phát sốt, hơi sợ lạnh và sợ gió, mũi tắc, chảy nước mũi, ho khan, đau đầu, môi khô, đại tiện táo kết, miệng khát, ...

Chữa trị cần dùng phép "thanh nhiệt nhuận táo". Có thể sử dụng những vị thuốc như tang diệp (lá dâu tằm), cúc hoa, bạc hà, mạch môn, thiên môn, sinh địa, huyền sâm, vừng đen, trúc diệp, kim ngân hoa, ...

6. Từ Tiểu tuyết đến Đại hàn: 22/11/2021 -20/01/2022

Chủ khí = Thái dương hàn thủy; Khách khí = Thái dương hàn thủy. Khách Chủ đồng khí - thuận, nên khí hậu ổn định.

Phòng trị bệnh tật:

Chủ khí và khách khí đều là Hàn thủy, nên đặc trưng khí hậu giai đoạn này là lạnh hơn bình bình thường.

Người cơ thể suy yếu thuộc thể "dương hư", không chịu nổi khí hậu lạnh rất dễ bị sinh bệnh. Để dự phòng cần tránh lạnh, giữ ấm. Tối nên đi ngủ sớm, sáng đến khi mặt trời đã mọc mới dậy hoạt động. Cần bổ sung những thức ăn tính ấm như thịt dê, thịt gà, gừng, riềng, ...

Chữa bệnh cần dùng phép "ôn kinh tán hàn, phù dương ích khí"; sử dụng các vị thuốc như can khương, phụ tử, nhân sâm, nhục quế, bổ cốt chi, ba kích thiên, dâm dương hoắc, cẩu tích, hoàng kì, ...

DỰ BÁO TỔNG QUÁT

Năm Tân Sửu, "Tân" là can âm, ứng với khí Hàn Thủy. Âm bất cập (không đầy đủ), yếu ớt. Yếu ớt thì sẽ bị Thấp khí lấn át (theo quy luật sinh khắc ngũ hành: Thổ khắc Thủy), do đó trong toàn năm Thấp khí thiên thịnh, độ ẩm không khí trong toàn năm cao hơn bình thường. Kết hợp Vận và khí đặc trưng chủ yếu về khí hậu trong năm Tân Sửu là Hàn và Thấp - Ẩm lạnh là đặc trưng của khí hậu toàn năm.

Một điều cần đặc biệt chú ý đó là: Tân Sửu là một năm mà người xưa gọi là "Thiên hình". Thiên hình là "Trời phạt", thời tiết khí hậu thường đột biến, dịch bệnh và tật bệnh phát sinh tương đối nhiều, do đó cần đặc biệt coi trọng việc dưỡng sinh, thực hiện những biện pháp dự phòng hữu hiệu.

Và như trên đã nói, năm Tân Sửu 2021 chịu sự tác động mạnh nhất của "thấp khí" (ẩm thấp) và "hàn khí" (lạnh). Người thể chất thuộc loại hình "Dương hư", việc ăn uống hàng ngày nên bổi sung những thức ăn có tác dụng "kiện tỳ trợ dương", như thịt gà, thịt dê, chim sẻ, tôm, ... Các cơ sở trị liệu cần chuẩn bị các vị thuốc có tác dụng "ôn trung tán hàn", như nhục quế, bổ cốt chi, tiên mao, cẩu tích, lộc nhung, ba kích thiên, ...

Lương y THÁI HƯ