Món ăn - Bài thuốc phòng trị gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ là chứng bệnh hay gặp nhất ở những người béo phì, đái tháo đường, cao mỡ máu, nghiện rượu, ... Bệnh lại đang có xu hướng trẻ hóa, lan rộng, khiến cho việc dự phòng và chữa trị trở thành một vấn đề có tính thời sự.

Về bản chất, gan nhiễm mỡ là tình trạng bệnh lý, do rối loạn chuyển hóa chất béo trong cơ thể gây nên. Ở người khỏe mạnh, hàm lượng mỡ trong gan chỉ chiếm khoảng từ 3,5-5%. Nhưng do một số nguyên nhân, lượng mỡ tích lũy trong tế bào gan có thể lên tới 40-50%, thậm chí 70%, đó là trạng thái bệnh lý "gan nhiễm mỡ".

Gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ rệt. Đại bộ phận người bệnh chỉ thấy tinh thần hơi mệt mỏi, ăn uống kém ngon miệng, có cảm giác hơi khác thường ở vùng hạ sườn phải, chỉ có một số rất ít thấy lợm giọng, buồn nôn, bụng trướng, ... Nói chung phải làm các xét nghiệm và kiểm tra siêu âm mới có thể xác định được rõ.

Tuy nhiên căn bệnh này lại tiềm ẩn 4 nguy cơ lớn:

    1. Khi gan bị nhiễm mỡ, lượng phospholipid hợp thành trong tế bào gan và lượng lipoprotein trong huyết tương thường bị giảm thiểu, dần dần sẽ ảnh hưởng xấu đến chức năng thần kinh và huyết quản, dẫn đến hiện tượng giảm trí nhớ, xơ vữa động mạch, ...

    2. Ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất trong gan, nhất là khiến chức năng tổng hợp albumin của gan bị suy yếu. Như ta biết, albumin là loại protein đóng vai trò trọng yếu trong việc duy trì hoạt động của tất cả các tổ chức và cơ quan bên trong cơ thể. Thiếu albumin nặng sẽ dẫn đến tình trạng chán ăn, tinh thần và thể xác mệt mỏi, dễ mắc bệnh do chức năng miễn dịch suy giảm, ...

    3. Tế bào gan bị xơ hóa dần dần, dẫn đến xơ gan. Có người lo ngại, gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến ung thư gan. Thực ra, giữa gan nhiễm mỡ và ung thư gan không có mối liên quan trực tiếp. Thế nhưng, nếu như người bị gan nhiễm mỡ, lại đồng thời mắc bệnh viêm gan siêu vi trùng, hoặc là vẫn tiếp tục uống rượu vô độ, thì gan có thể bị xơ hóa nhanh chóng. Các nghiên cứu cho thấy, có tới 70% trường hợp xơ gan có thể dẫn đến ung thư gan. Do đó, xơ gan có thể xem như một trạng thái ban đầu của ung thư gan, và cũng là "chiếc cầu nối" nguy hiểm giữa bệnh gan nhiễm mỡ và ung thư gan.

    4. Làm giảm tuổi thọ. Gan nhiễm mỡ do bất kỳ nguyên nhân nào, cũng đều có ảnh hưởng nhất định đối với hoạt động sinh mệnh. Ví dụ, gan nhiễm mỡ do béo phì hoặc đái tháo đường, tuy không đe dọa trực tiếp đến sinh mạng, nhưng tuổi thọ vẫn bị giảm một cách đáng kể. Các nghiên cứu đã phát hiện thấy, trong số những người thọ trên 90 tuổi, có khá nhiều người bị các bệnh về tim mạch, bệnh phổi, bệnh thận, ... nhưng số người mắc bệnh gan rất ít.

Gan nhiễm mỡ có thể "ác hóa" (chuyển biến thành xơ gan), nhưng cũng có thể chuyển biến theo hướng tích cực, nếu biết phòng trị đúng phương pháp.

Thực tế lâm sàng cho thấy, ẩm thực liệu pháp của Đông y có tác dụng điều trị tốt đối với bệnh gan nhiễm mỡ, nhất là trong giai đoạn bệnh mới xuất hiện. Người bệnh có thể căn cứ vào các biểu hiện (chứng trạng) cụ thể của bản thân để nhận biết "thể bệnh" và lựa chọn những "Món ăn - Bài thuốc", tức "dược thiện" thích hợp, theo các phương án dưới đây:

(1) Thể "Khí trệ huyết ứ":

    - Biểu hiện: Vùng hạ sườn phải đau trướng hoặc nhấm nhói đau, hoặc gan to, mô gan hơi cứng, lưỡi tím tối, mạch tế sáp (nhỏ, rít).

    - Để chữa trị có thể dùng "Chè sơn tra mật ong": Sơn tra (hoặc táo mèo) 40g, mật ong 10g; sơn tra rửa sạch, hong khô, bổ đôi, cho vào nồi thêm nước nấu 30 phút, bắc ra cho mật ong vào trộn đều là được; chia ra ăn hết trong ngày, liên tục trong 2 tháng (1 liệu trình); nếu chưa khỏi nghỉ 5 ngày, rồi lại tiếp tục 1 liệu trình khác, cứ như vậy đến khi khỏi bệnh.

    Tại một bệnh viện ở Trung Quốc đã thử nghiệm sử dụng phương thuốc trên điều trị 20 trường hợp gan nhiễm mỡ. Sau 2 tháng đã có 8 trường hợp khỏi bệnh (chứng trạng cục bộ và toàn thân đều hết, chức năng gan khôi phục bình thường), 12 trường hợp có chuyển biến tốt (chứng trạng cục bộ và toàn thân cải thiện).

(2) Thể "Đàm thấp nội trở":

    - Biểu hiện: Loại hình này thường gặp ở những người béo phì, thân hình ục ịch, vận động khó khăn, vùng dạ dày và gan trướng tức, tinh thần uể oải, người nặng nề, chất lưỡi nhợt bệu, rêu lưỡi trắng.

    - Để chữa trị có thể dùng "Bột vỏ quít ý dĩ": Vỏ quít 250g, hạt ý dĩ 300g; cả 2 thứ đem rửa sạch, phơi khô hoặc sấy khô, tán thành bột mịn, trộn đều, cho vào lọ nút kín dùng dần; mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 15g, chiêu bằng nước đun sôi còn ấm; mỗi liệu trình 2 tháng.

    Quan sát lâm sàng cho thấy, sau khi điều trị 2 liệu trình (khoảng 4 tháng), ở những người béo phì gan nhiễm mỡ, hoặc những người gan nhiễm mỡ do "đàm thấp nội trở" đã có những chuyển biến rõ rệt.

    - Dùng "Trà trạch tả": Trạch tả 15g, chè búp 3g; trước tiên sắc trạch tả 20 phút, chắt lấy nước, hãm trà 3-4 lần uống trong ngày.

    Kết quả thực nghiệm cho thấy, trạch tả có tác dụng giảm mỡ máu tốt; búp chè làm giảm cholesterol, tăng sức đàn hồi của mạch máu; phòng xơ vữa động mạch và gan nhiễm mỡ. Những người béo phì, gan nhiễm mỡ nên uống loại trà này hàng ngày.

(3) Thể "Tỳ khí hư nhược":

    - Biểu hiện: Người mệt mỏi, tay chân mềm rũ, ngón chân ngón tay hơi lạnh, hoặc hơi tê; thở hụt hơi, tinh thần uể oải; ăn uống giảm sút (chán ăn, ăn không tiêu), bụng trướng, sau khi ăn bụng đau tức, mặt và mắt phù, đại tiện lỏng phân không thành khuôn; chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng, mạch tế (nhỏ yếu).

    - Để chữa trị có thể dùng "Cháo đảng sâm phục linh biển đậu": Đảng sâm 10g, phục linh 10g, bạch biển đậu 20g, gạo tẻ 50-100g tùy theo sức ăn; trước hết thái đảng sâm và phục linh thành lát, cùng với bạch biển đậu nấu 30 phút, sau đó cho gạo đã vo sạch vào nấu nhỏ lửa đến khi cháo chín; chia ra 2 lần ăn nóng (buổi sáng và buổi tối), ăn cả đảng sâm, phục linh và bạch biển đậu; sử dụng liên tục 3-4 tháng.

    - Dùng "Sữa đậu tương trộn lạc": Đậu tương 50g, lạc nhân 10g; đậu tương và lạc rửa sạch, đổ ngập nước ngâm khoảng nửa ngày, khi thấy đậu và lạc đã nở phình, thêm 500ml nước, xay hoặc nghiền mịn, dùng vải sô bọc lại vắt lấy nước bỏ bã; đổ nước cốt vào nồi đun sôi kỹ, thêm đường trắng vào cho đủ ngọt là được; chia ra uống buổi sáng và chiều, uống nóng.

    Nghiên cứu hiện đại cho thấy, đậu tương và lạc có hàm lượng lớn lecithin, là chất có tác dụng trị liệu hiệu quả gan nhiễm mỡ. Kết quả quan sát lâm sàng cho thấy, món sữa trên có tác dụng kiện tỳ cường thân, lại là thuốc đặc hiệu chữa gan nhiễm mỡ.

(4) Thể "Can thận âm hư":

    - Biểu hiện: Hạ sườn phải ngâm ngẩm đau, đầu choáng, mắt hoa, tai ù, lưng đau mỏi yếu sức, lòng bàn chân bàn tay nóng, thân hình gầy gò, miệng khô, chất lưỡi đỏ, mạch tế sác (nhỏ, nhanh).

    - Để chữa trị có thể dùng: Đông trùng hạ thảo 10g, nấm hương 20g, đậu phụ 200g; đông trùng hạ thảo và nấm hương ngâm nước lạnh cho nở to, vớt ra rửa sạch, nấm hương thái chỉ, cùng với đậu phụ cho vào chảo thêm chút mỡ xào qua, thêm nước nấu nhỏ lửa 30 phút, cuối cùng cho chút hành, gia vị vào trộn đều là được; chia ra ăn trong các bữa cơm trong ngày.

    Món ăn này không những thơm ngon, mà còn giúp cho chứng bệnh gan nhiễm mỡ khỏi dần.

Lương y HUYÊN THẢO