Cỏ lưỡi mèo - "THẦN DƯỢC" chữa viêm

Hỏi:

Tháng trước, tôi bị một cái nhọt độc mọc dưới nách, đau nhức không chịu nổi. Có bà hàng xóm mách ra bờ ruộng nhổ cây cỏ lưỡi mèo về giã với giấm đắp vào. Tôi làm thử kết quả rất tốt. Đúng là một thứ cỏ kỳ diệu này. Tiếc rằng, bà hàng xóm chỉ biết sử dụng để đắp nhọt. Đề nghị "Thuốc vườn nhà" cho biết thêm, cỏ lưỡi mèo còn có những tác dụng gì?

Trần Lê Tuấn, Tiên Lữ, Hưng Yên

Đáp:

Cỏ lưỡi mèo mọc hoang khắp nơi, thường thấy ở các bãi trống, bờ ruộng, ven đường, ven rừng.

Cỏ lưỡi mèo còn có những tên khác là "cây thổi lửa", "cây chỉ thiên", "cỏ lưỡi chó", "co tát nai" (dân tộc Thái), "nhả đản" (dân tộc Tày), sách Đông y gọi là "khổ địa đảm", "thiên giới thái", "thổ sài hồ", "thổ bồ công anh", ... tên khoa học là Elephantopus scarber L. họ cúc (Asteraceae).

Theo Đông y: Cỏ lưỡi mèo có vị đắng, tính mát. Có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, giải độc, lợi tiểu, tiêu thũng, ... Dùng chữa cảm sốt, ho, họng sưng đau, đau mắt đỏ, chảy máu mũi, ỉa chảy, vàng da, viêm thận phù thũng, ung nhọt, rắn cắn.

- Liều dùng: 9-16g khô (hoặc 30-60g tươi) sắc lấy nước hoặc giã vắt lấy nước cốt uống; dùng ngoài giã đắp hoặc nấu nước xông rửa.

- Kiêng kỵ: Người cơ thể suy nhược, phụ nữ có thai cần thận trọng khi sử dụng. Không dùng đối với bệnh thuộc "chứng hàn".

"Thuốc vườn nhà" xin giới thiệu một số bài thuốc có dùng cỏ lưỡi mèo:

    (1) Chữa đái buốt, đái ra máu, sỏi, đái đục, nước tiểu lẫn chất nhầy: Dùng cây chỉ thiên, rễ bấn đỏ, rễ vậy trắng, rễ cỏ tranh, cỏ bấc, thịt ốc nhồi - mỗi thứ một nắm; sắc nước uống (Tuệ Tĩnh - Nam dược thần hiệu).

    Chú thích: Bấn đỏ còn gọi là "mò đỏ", "vậy đỏ", "xích đồng nam"; vậy trắng còn gọi là "bấn trắng", "mò trắng", "bạch đồng nữ".

    (2) Chữa vàng da (thể dương hoàng): Dùng cây chỉ thiên tươi, nhổ liền cả rễ 100-150g, nấu với thịt lợn ăn, dùng liên tục 4-5 ngày (Lĩnh Nam thảo dược chí).

    (3) Chữa bí đái: Dùng cây chỉ thiên tươi 20-30g, sắc nước uống (Phúc Kiến trung thảo dược).

    (4) Chữa cước khí: Dùng toàn bộ cây chỉ thiên tươi 30-60g, đậu phụ 60-120g; hầm lên ăn (Phúc Kiến dân gian thảo dược).

    (5) Chữa nhiệt lâm (đái nhỏ giọt, niệu đạo nóng buốt, ...): Dùng toàn bộ cây chỉ thiên tươi 120g, thịt lợn nạc 150-200g, muối một chút; tất cả cho vào nồi, sắc lấy nước, bỏ bã, chia thành 4 lần uống trong ngày (Giang Tây dân gian thảo dược nghiệm phương).

    (6) Chữa viêm họng, viêm amiđan: Dùng chỉ thiên 10g khô, hãm với 300ml nước sôi trong nửa tiếng, chia ra uống trong ngày. Cũng có thể dùng lá tươi, nhai lẫn với chút muối, nuốt dần (Trung thảo dược tân y liệu pháp xử phương tập).

    (7) Chữa miệng, lưỡi viêm loét: Dùng chỉ thiên 30g khô, sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.

    Thử nghiệm điều trị 22 ca, 18 ca khỏi; trung bình sau 3 ngày khỏi bệnh, sau 3 tháng khám lại không thấy tái phát. Tác dụng phụ: Trong bụng có cảm giác hơi khó chịu; người già và trẻ nhỏ dùng phải thận trọng (Trung dược đại từ điển).

    (8) Chữa môi lở sưng đau: Dùng lá chỉ thiên tươi, rửa sạch, thêm chút muối, giã nhỏ, vắt lấy nước bôi hoặc đắp vào chỗ đau (Lãn Ông - Bách gia trân tàng).

    (9) Chữa mũi chảy máu: Dùng cây chỉ thiên tươi 20-30g, nấu với một lượng thích hợp gan lợn, ăn gan và uống nước thuốc, dùng liên tục 3-4 ngày (Lĩnh Nam thảo dược chí).

    (10) Chữa ung nhọt độc mọc ở dưới nách: Dùng toàn bộ cây chỉ thiên tươi, thêm chút muối và giấm, cùng giã nát đắp vào chỗ bị bệnh; nhọt đã mưng mủ vẫn chữa được (Y lâm tập yếu).

    (11) Chữa mụn nhọt, đinh râu: Dùng lá tươi giã với giấm hoặc mẻ đắp (Sổ tay cây thuốc Việt Nam).

Lương y HUYÊN THẢO